პომპეუსის ხიდი
პომპეუსის ხიდი - ისტორიულ არქიტექტურული ძეგლი მდებარეობს, ქალაქ მცხეთის შესასვლელში, მდინარე მტკვარზე არსებული გადასასვლელი ხიდის აღმოსავლეთით, 100 მეტრში. ამჟამად ხიდს მდინარე ფარავს და მხოლოდ მაშინ ჩანს, როცა მტკვრის დონე დაიწევს.
მცხეთის ხიდთან იყრიდა თავს ამიერკავკასიის მთავარი გზები – დარიალის ხეობიდან საქართველოს სამხრეთ საზღვრამდე, შავი ზღვიდან კასპიის ზღვის სანაპირომდე.
ტრადიცია ხიდის სახელს რომაელ მხედართმთავარს გნეუს პომპეუსს უკავშირებს, რომელმაც ძვ. წ. 65 წელს დალაშქრა საქართველო. სინამდვილეში ხის ხიდი პომპეუსის მოსვლამდეც არსებობდა. პომპეუსის ხიდი ქართულ საისტორიო წყაროებში მოგვთა ხიდის სახელით მოიხსენიება. ვახტანგ გორგასალის მეფობაში პომპეუსის ხიდი საფუძვლიანად გადაუკეთებიათ.
XVIII საუკუნეში ხიდის მოვლა დაეკისრათ მცხეთელ აზნაურებს გედევანიშვილებს, რომლებსაც უფლება მიეცათ შრომის საფასურად აეკრიფათ სახიდე გადასახადი, XIX საუკუნეში მძიმე ტრანსპორტის განვითარებასთან დაკავშირებით პომპეუსის ხიდის შემდგომი ექსპლუატაცია სახიფათო გახდა, ამიტომ ძველი ხიდი დაანგრიეს და ამავე ადგილზე 1839-41 წლებში ააშენეს მაღალი ოთხმალიანი ქვის თაღოვანი ხიდი (მშენებელი ინჟ.-პოლკოვნიკი ტერმინი). ხიდის შუა საყრდენ ბურჯად როგორც ძველმა, ისე ახალმა მშენებლებმა მცირე ზომის ბუნებრივი კლდოვანი კუნძული გამოიყენეს. ინჟ. ტერმინის მიერ აგებულმა ხიდმა ოთხმოცდახუთი წელი იარსება. ზაჰესის მშენებლობის დროს მდ. მტკვარზე საგუბრის შესაქმნელად გაკეთდა ჯებირი და ხიდი წყალმა დაფარა. მის ნაცვლად ძვ. ხიდიდან მდინარის დინების საწინააღმდეგო მიმართულებით 150 მეტრზე 1926 წელს აიგო რკინის სამმალიანი ხიდი, რომელიც დღესაც მოქმედებს (პროექტის ავტ. ი. კარელინი, ინჟ.-მშენებელი ბ. მიქელაძე).
