მთქმელი
(→წყარო) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის ერთი შუალედური ვერსია არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
'''მთქმელი''' – ხალხური შემოქმედების ნაწარმოებთა შემსრულებელი, გადმომცემი. | '''მთქმელი''' – ხალხური შემოქმედების ნაწარმოებთა შემსრულებელი, გადმომცემი. | ||
| − | მთქმელთა | + | მთქმელთა სხვადასხვა ტიპი არსებობს: ერთი ტიპის მთქმელები ზეპირსიტყვიერების ტრადიციაში [[რიტუალი]]ს, ძველი წესჩვეულების, ხალხური ცოდნის დაცვის, წესის შესრულების ამოცანას ისახავენ მხოლოდ. ცდილობენ მაქსიმალური სიზუსტე დაიცვან. მეორე ტიპის მთქმელები მაღალი არტისტიზმით დაჯილდოებული ოსტატები არიან, მათთვის ხალხური ნაწარმოების შესრულება ესთეტიკური მოთხოვნილების დაკმაყოფილებაა. ასეთი მთქმელები ავითარებენ, ცვლიან და აქტიურად განაგრძობენ ხალხური შემოქმედების ცოცხალი განვითარების გზას. მესამე ტიპის მთქმელები უბრალო გადამცემნი არიან, შემოქმედებითი გადამუშავების უნარი ნაკლებ გააჩნიათ და მათ მიერ შეტანილი ცვლილებანი ზოგჯერ ტექსტის დაკნინებას იწვევს. |
==== მთქმელის პროფესიულობა ==== | ==== მთქმელის პროფესიულობა ==== | ||
| − | მთქმელთა ერთი ჯგუფისათვის ზეპირსიტყვიერი ნაწარმოების | + | მთქმელთა ერთი ჯგუფისათვის ზეპირსიტყვიერი ნაწარმოების შესრულება ძირითად საარსებო წყაროს წარმოადგენდა, პროფესია იყო. [[აედი|აედები]], ფილები, [[ბარდი|ბარდები]], სკალდები, [[ჟონგლიორი (თეატრი)|ჟონგლიორები]], [[სკომოროხები]], [[შპილმანი|შპილმანები]], [[მიმი (თეატრი)|მიმები]], [[ჰისტრიონები]], [[მუტრიბი|მუტრიბნი]], [[მუშაითი|მუშაითი]], დასტანჩი, [[აშუღი|აშუღები]] – პროფესიული შემსრულებლები იყვნენ. პროფესიონალად შეიძლება ჩავთვალოთ კარის [[მეზღაპრე|მეზღაპრენიც]]. პროფესიული მთქმელის ჩამოყალიბება შრომის განაწილების საფუძველზე მოხდა. იგი პოეზიის განვითარების მაღალ საფეხურზე ჩნდება. მეორე ჯგუფი მთქმელებისა ნახევრად პროფესიონალებისაგან შედგება. ამ დროს ზეპირსიტყვიერი ნაწარმოების შესრულება შემოსავლის გარკვეულ წყაროს წარმოადგენს, მაგრამ ასეთ მთქმელთა არსებობის მთავარი წყარო მაინც [[სოფლის მეურნეობა]] ან სხვა საქმიანობაა. [[ქართველები|ქართველ]] [[მესტვირე]]თა, მეჭიბონეთა და მეჩონგურეთა უდიდესი ნაწილი, უკრაინელი [[კობზარი|კობზარები]], ბერძენი [[რაფსოდები]] ნახევრად პროფესიონალები იყვნენ. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| + | ''ე. ვირსალაძე'' | ||
==ლიტერატურა== | ==ლიტერატურა== | ||
* ქ. სიხარულიძე, ქართული ხალხური საგმირო-საისტორიო სიტყვიერება, თბ., 1949, გვ. 269-271; | * ქ. სიხარულიძე, ქართული ხალხური საგმირო-საისტორიო სიტყვიერება, თბ., 1949, გვ. 269-271; | ||
| − | * ე. ვირსალაძე, ქართველ მთიელთა ზეპირსიტყვიერება, მთიულეთ- | + | * ე. ვირსალაძე, ქართველ მთიელთა ზეპირსიტყვიერება, მთიულეთ-გუდამაყარი, თბ., 1958, გვ. 42-47; |
* მ. ჩიქოვანი, ქართული ფოლკლორი, 1946. | * მ. ჩიქოვანი, ქართული ფოლკლორი, 1946. | ||
მიმდინარე ცვლილება 14:19, 2 ივნისი 2025 მდგომარეობით
მთქმელი – ხალხური შემოქმედების ნაწარმოებთა შემსრულებელი, გადმომცემი.
მთქმელთა სხვადასხვა ტიპი არსებობს: ერთი ტიპის მთქმელები ზეპირსიტყვიერების ტრადიციაში რიტუალის, ძველი წესჩვეულების, ხალხური ცოდნის დაცვის, წესის შესრულების ამოცანას ისახავენ მხოლოდ. ცდილობენ მაქსიმალური სიზუსტე დაიცვან. მეორე ტიპის მთქმელები მაღალი არტისტიზმით დაჯილდოებული ოსტატები არიან, მათთვის ხალხური ნაწარმოების შესრულება ესთეტიკური მოთხოვნილების დაკმაყოფილებაა. ასეთი მთქმელები ავითარებენ, ცვლიან და აქტიურად განაგრძობენ ხალხური შემოქმედების ცოცხალი განვითარების გზას. მესამე ტიპის მთქმელები უბრალო გადამცემნი არიან, შემოქმედებითი გადამუშავების უნარი ნაკლებ გააჩნიათ და მათ მიერ შეტანილი ცვლილებანი ზოგჯერ ტექსტის დაკნინებას იწვევს.
[რედაქტირება] მთქმელის პროფესიულობა
მთქმელთა ერთი ჯგუფისათვის ზეპირსიტყვიერი ნაწარმოების შესრულება ძირითად საარსებო წყაროს წარმოადგენდა, პროფესია იყო. აედები, ფილები, ბარდები, სკალდები, ჟონგლიორები, სკომოროხები, შპილმანები, მიმები, ჰისტრიონები, მუტრიბნი, მუშაითი, დასტანჩი, აშუღები – პროფესიული შემსრულებლები იყვნენ. პროფესიონალად შეიძლება ჩავთვალოთ კარის მეზღაპრენიც. პროფესიული მთქმელის ჩამოყალიბება შრომის განაწილების საფუძველზე მოხდა. იგი პოეზიის განვითარების მაღალ საფეხურზე ჩნდება. მეორე ჯგუფი მთქმელებისა ნახევრად პროფესიონალებისაგან შედგება. ამ დროს ზეპირსიტყვიერი ნაწარმოების შესრულება შემოსავლის გარკვეულ წყაროს წარმოადგენს, მაგრამ ასეთ მთქმელთა არსებობის მთავარი წყარო მაინც სოფლის მეურნეობა ან სხვა საქმიანობაა. ქართველ მესტვირეთა, მეჭიბონეთა და მეჩონგურეთა უდიდესი ნაწილი, უკრაინელი კობზარები, ბერძენი რაფსოდები ნახევრად პროფესიონალები იყვნენ.
ე. ვირსალაძე
[რედაქტირება] ლიტერატურა
- ქ. სიხარულიძე, ქართული ხალხური საგმირო-საისტორიო სიტყვიერება, თბ., 1949, გვ. 269-271;
- ე. ვირსალაძე, ქართველ მთიელთა ზეპირსიტყვიერება, მთიულეთ-გუდამაყარი, თბ., 1958, გვ. 42-47;
- მ. ჩიქოვანი, ქართული ფოლკლორი, 1946.
