ახალქალაქისა და კუმურდოს ეპარქია
ახალქალაქისა და კუმურდოს ეპარქია − საქართველოს სამოციქულო, მართლმადიდებელი ეკლესიის ეპარქია. დაარსდა 2002 წ. ბორჯომისა და ახალქალაქის ეპარქიის ორ – ბორჯომისა და ბაკურიანის და ახალქალაქისა და კუმურდოს – ეპარქიად გაყოფის შემდეგ. ახალქალაქისა და კუმურდოს ეპარქია სამხრეთ საქართველოში, ზემო ქართლის ტერიტორიაზე მდებარეობს. ის მოიცავს სამცხისა და ზემო ჯავახეთის სანახებს. სამღვდელმთავროს აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება დმანისისა და მანგლის-წალკის, დასავლეთიდან – ახალციხის, ტაო-კლარჯეთისა და ლაზეთის, ჩრდილოეთიდან – ბორჯომისა და ბაკურიანის ეპარქიები, სამხრეთის მხრიდან იგი თურქეთისა და სომხეთის რესპუბლიკების სახელმწიფო საზღვარს ემიჯნება.
ისტორიულ ჯავახეთში საეკლესიო ცხოვრების აღორძინება დაკავშირებულია 1988 წ. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოღვაწეობასთან. მან 1988 წ. იმოგზაურა სამცხე-ჯავახეთში, მოილოცა იქაური ეკლესია-მონასტრები და მისი ლოცვა-კურთხევით 1989 წ. ფარავნის ტბის პირას დაარსდა წმ. ნინოს მამათა მონასტერი და აიგო საკურთხეველი ღია ცის ქვეშ, სადაც იმავე წლის 1 ივნისს, წმ. ნინოს საქართველოში შემოსვლის დღეს, პირველი საზეიმო წირვა შეასრულა; ამავე დღეს დაიწყო ფეხით ლოცვით სვლა წმ. ნინოს გზაზე, რაც ტრადიციად იქცა და დღემდე გრძელდება.
1992 წ. ნინოწმინდის (ყოფილი ბოგდანოვკის) რაიონის სოფელ ფოკაში გაიხსნა წმ. ნინოს დედათა მონასტერი. 1995 წ. 5 აპრილს ახალციხე-სამცხე-ჯავახეთის ეპარქია გაიყო ბორჯომ-ახალქალაქისა და ახალციხის ეპარქიებად. 1995 წლის 20 აპრილს ბორჯომ-ახალქალაქის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა ეპისკოპოსი სერაფიმე (ჯოჯუა). 1999 წ. ბორჯომ-ახალქალაქის საეპარქიო რეზიდენციამ ბინა დაიდო ქ. ახალქალაქის ყოფილ საბავშვო ბაღის ტერიტორიაზე, სადაც 1998 წლიდან მოქმედებდა ამაღლების დედათა მონასტერი. 2001 წ. ნინოწმინდაში გაიხსნა ხარების დედათა მონასტერი. 2002 წლის 17 ოქტომბერს ახლად შექმნილი ახალქალაქისა და კუმურდოს ეპარქიის მმართველად დაინიშნა მიტროპოლიტი ნიკოლოზი (ფაჩუაშვილი). ეპარქიის დაარსებით აღდგა საქართველოს ერთ-ერთი უძველესი – კუმურდოს ისტორიული ეპარქია, რომელიც მოიცავს ისტორიულ ზემო ჯავახეთს (ახლანდელი ახალქალაქისა და ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტები). 2004 წ. ნინოწმინდის რაიონის სოფელ საღამოში გაიხსნა წმ. მეფე თამარის დედათა, 2005 წ. ახალქალაქის რაიონის სოფ. ბარალეთის წმ. ნინოს დედათა, 2008 წ. ახალქალაქის წმ. ზოსიმე კუმურდოელის მამათა, 2009 წ. ახალქალაქის წმ. ნიკოლოზის დედათა და 2011 წ. ახალქალაქის დედათა მონასტრები. 2005 წ. ახალქალაქისა და კუმურდოს ეპარქიის საეპისკოპოსო რეზიდენციასთან აიგო წმ. მიქაელ მთავარანგელოზის ტაძარი. 2010 წ. მრავალი საუკუნის უმოქმედობის შემდეგ გაიხსნა და ეკურთხა ახალქალაქის სოფ. ხოსპიოს წმ. გიორგის ტაძარი. ეპარქიის მმართველი მღვდელმთავრის მიტროპოლიტ ნიკოლოზის ღვაწლითა და ლოცვა-კურთხევით ეპარქიაში სასულიერო პირთათვის 2009 წელს დაარსდა წმ. ნინოს საღვთისმეტყველო სასწავლებელი და სასწავლო ცენტრი (2010). მისივე ინიციატივით 2009 წელს შეიქმნა ეპარქიის მუზეუმი, რომელშიც გამოფენილია ისტორიულ-არქეოლოგიური და სახელოვნებო ექსპონატები. მიტროპოლიტ ნიკოლოზის ხელმძღვანელობით ეპარქიაში 2008 წლიდან მოქმედებს მხატვრული და დოკუმენტური ფილმების სტუდია „კუმურდო“, რომლის ბაზაზე 2012 წლისთვის შექმნილია 6 დოკუმენტური ფილმი. 2001 წლიდან ეპარქიაში ყოველწლიურად იმართება სტუდენტთა საზაფხულო ექსპედიციები.
დეკანოზი გ. გუგუშვილი
