დიდი ხუთშაბათი

16:03, 5 დეკემბერი 2019-ის ვერსია

საიდუმლო სერობა. უბისის მონასტრის ფრესკა XIV ს.

დიდი ხუთშაბათი - ვნების შვიდეულის ხუთშაბათი, ქრისტეს უკანასკნელი სერობის დღე, როდესაც მან მოწაფეებისათვის სუფრა გააწყო, რომელსაც 12 მოციქული შემოუსხდა. მოძღვარმა მათ სათითაოდ დაბანა ფეხები, შემდეგ პური გატეხა. გაუწოდა მოციქულებს და უთხრა: „ეს არის ხორცი ჩემი თქვენთვის განტეხილი, მისატევებელად ცოდვათა“, შემდეგ ღვინო მიაწოდა: „ეს არის სისხლი ჩემი თქვენთვის და მრავალთათვის დათხეული მისატევებელად ცოდვათა“. ამით დიდ ხუთშაბათს დაედო საფუძველი ზიარებას. (ლ. ბარბაქაძე)

ლიტურგია

დიდი ხუთშაბათის წინ ღამისთევის ლოცვა ეძღვნება საიდუმლო სერობას, რომელზედაც ქრისტემ ბრძანა, რომ ახალი აღთქმის პასექი შეიჭამოს მისივე მოსახსენებლად, მისი განტეხილი ხორცისა და ცოდვათა მისატევებლად დაღვრილი სისხლის მოსახსენებლად. ამის გარდა, ამ დღის ლიტურგიულ ცენტრში, ასევე, დგას, იუდას ღალატი და ქრისტეს მიერ თავისი მოწაფეებისათვის ფეხების დაბანა. ხანდახან საკათედრო ტაძრებში ლიტურგიის შემდეგ ტარდება ეპისკოპოსთა მიერ მღვდელთა ფერხთბანვის განსაკუთრებული რიტუალი.

ღამისთევის ლოცვაზე იკითხება ლუკას სახარება, რომელიც მოგვითხრობს საიდუმლო სერობის შესახებ. ყველა საგალობლის თემაც მხოლოდ საიდუმლო სერობაა:

„რაჟამს დიდებულნი მოწაფენისა ბანელსა მას სერობისასა განათლდებოდეს, მაშინ უსჯულო იუდა ვეცხლისმოყვარებისა სენითა დაბნელდებოდა, და უსჯულოთა მსაჯულთა შენ, მართალსა მსაჯულსა, მიგცემდა. იხილეთ, მორწმუნენო, ტრფიალი იგი ვეცხლისა, რომელმან მისთვის შიშთვილიბა, ივლტოდე უძღებისა მისგან სულისა, რომელმან მოძღვარსა თვისსა ზედა ესე ვითარი იკადრა, არამედ რომელმან ყოველივე სიბრძნით განაგე, კაცთმოყვარე, დიდება შენდა“ (დიდი ხუთშაბათის ტროპარი).

„სტუმრობისა საღმრთოსა, და უკუდავისა ტაბლისა, ზესთა ადგილთა გრძნობათა, უმაღლესთასა, მორწმუნენო მოვედით მოვიღოთ, უზენაესისა სიტყვისა, სიტყვითა განსწავლა და მას ვადიდებდეთ“ (ვნების შვიდეულის ხუთშაბათის ცისკრის მე-9 კანონის სძლისპირი).

წმინდა ბასილი დიდის ლიტურგია სრულდება მწუხრთან ერთად. იკითხება მონაკვეთები გამოსვლის, იობისა და ესაიას წიგნები დან და, ასევე, წმინდა პავლე მოციქულის პირველი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ (თავი 11).

განსაკუთრებულია სახარების საკითხავი, რომელიც შედგენილია ოთხივე მახარებელის მიერ საიდუმლო სერობის აღწერისაგან. „ქერუ ბიმთა საგალობელი“ და ზიარების ლოცვები იცვლება შემდეგი მოტივების მქონე საგალობლებით:

„სერობასა საიდუმლოსა შენისასა, დღეს ძეო ღმრთისაო, ზიარებად შემიწყნარე, რათა არა მტერთა შენთა უთხრა საიდუმლო შენი. არცა ამბორს გიყო, ვითარცა იუდა. არამედ ვითარცა ავაზაკი აღგიარებ შენ. მომიხსენე მე, უფალო, სასუფეველსა შენსა.“

შეიძლება ითქვას, რომ უღრმესი აზრით, „ხორცი განტეხილი და სისხლი დათხეული“, რომლის შესახებაც ქრისტე თავის მოწაფეებს საიდუმ ლოსერობისას ესაუბრებოდა, არ იყო მხოლოდ ჯვარცმის, დაფლვის, სამი დღის შემდეგ აღდგომისა და ზეცად ამაღლების გემოს ხილვა და წინასწარი გრძნობა, არამედ, პირიქით, ყოველივე ეს იმისთვის მოხდა, რათა ხალხს მიეღო ღვთის კურთხევა მარადიული წმინდა ზიარებისთვის. ამიტომ საიდუმლო სერობაზე ქრისტე მიმართავს არა მხოლოდ მოციქულებს, არამედ ყველა მორწმუნეს:

„ნუგეშინინ მცირესა მაგას სამწყსოსა, რამეთუ სათნო-იყო მამამან თქუენმან ზეცათამან მოცემად თქუენდა სასუფეველი“ (ლუკა, 12:32)

„და თქუენ ხართ, რომელნი დაადგერით ჩემ თანა განსაცდელთა შინა ჩემთა. და მე აღგითქუამ თქუენ, ვითარცა მე აღმითქუა მამამან ჩემმან, სასუფეველსა, რაჲთა სჭამდეთ და სუმიდეთ ტაბლასა ზედა ჩემსა და სასუფეველსა შინა ჩემსა დასხდეთ ათორმეტთა საყდართა და სჯიდეთ ათორმეტთა ტომთა ისრაელისათა“ (ლუკა, 22:28-30).

ამგვარად, „ძე ღვთისას საიდუმლო სერობა“, რომელიც ეკლესიაში საღვთო ლიტურგიაზე უწყვეტად სრულდება, არის თვით არსი იმისა, რითიც იქნება მარადიული ცხოვრება ღვთის სასუფეველში. (პროტოპრესვიტერი თომა ჰოპკო)

წყარო

• ბარბაქაძე ლია. ჯიბის ცნობარი მართლმორწმუნე ქრისტიანისათვის; თბილისი, 2013 წ.
• მართლმადიდებლობის საფუძვლები