ათწილადი
ათწილადი – ჩვეულებრივი წილადი, რომლის მნიშვნელი 10-ის მთელი ხარისხია. ათწილადი ჩაიწერება ერთ სტრიქონში, სადაც რიცხვის მთელი და წილადი ნაწილი გამოყოფილია მძიმით. მძიმის მარცხნივ დაწერილი რიცხვი აღნიშნავს წილადის მთელ ნაწილს, მძიმის მარჯვნივ დაწერილი პირველი ციფრი – მეათედების რიცხვს, მეორე – მეასედების რიცხვს და ა. შ.
საზოგადოდ, რაციონალური რიცხვები ჩაიწერება ისეთი ათწილადის სახით, რომლებშიც ციფრები, დაწყებული რაიმე ადგილიდან, პერიოდულად მეორდება, ე.ი. გამოისახება უსასრულო პერიოდული ათწილადის სახით. ირაციონალური რიცხვები გამოისახებიან უსასრულო არაპერიოდული ათწილადების საშუალებით.
ათწილადებს ჯერ კიდევ XIV-XV საუკუნეებში იყენებდნენ. ათწილადების სისტემა პირველმა აღწერა სამარყანდელმა მათემატიკოსმა ჯემშიდ იბნ-მასულ ალ-კაშიმ (1427). ევროპაში ათწილადებმა ფართო გავრცელება ჰპოვეს ჰოლანდიელი ინჟინერის ს. სტევინის წიგნის („მეათე“, 1585) გამოსვლის შემდეგ. სახელწოდება „ათწილადი“ შემოიღო ელენდმა (1724), მანამდე იყენებდნენ ტერმინს „ათობითი რიცხვი“. ჩვეულებრივი წილადის გადაქცევას ათწილადად და შებრუნებულ მოქმედებას განიხილავდა კავალიერი (1643); ამასთან დაკავშირებით ევროპაში მან პირველმა დაიწყო პერიოდული ათწილადების შესწავლა. სიტყვა „პერიოდი“ (periodus) გვხვდება ბეიერის წიგნში „Logistica decimalis“ (ათობითი ანგარიში, 1603). ვალისმა დაადგინა, რომ ირაციონალური რიცხვები არ გამოისახებიან პერიოდული ათწილადებით. პერიოდული ათწილადების ზოგიერთი თვისება აღმოაჩინა ლაიბნიცმა; მრავალი მნიშვნელოვანი შედეგი აქვთ მიღებული ლამბერტს (მათ შორის თეორემა პერიოდის ციფრთა რაოდენობის შესახებ, 1769), ლონდონის სამეფო საზოგადოების ბიბლიოთეკარ რობერტსონს, გაუსს.
ათწილადში მძიმე მთელის გამოსაყოფად ათწილადის ნიშნებისაგან შემოიღეს იტალიელმა ასტრონომმა მეჯინიმ (1529) და ნეპერმა (1617) – მანამდის მძიმის მაგივრად წერდნენ ნულს ფრჩხილებში, მაგალითად 2, 47 = 2 (0) 47, ან მთელ ნაწილს გამოყოფდნენ ვერტიკალური ხაზით: 2|47, ან სხვადასხვა ფერის მელანს იყენებდნენ.
