მეჭვავიასნაირნი
მეჭვავიასნაირნი (ლათ. Charadrilformes) − ფრინველთა რიგი. მეჭვავიასნაირთა რიგში გაერთიანებულია საშუალო და მცირე ზომის ფრინველები. მათ შორის ყველაზე დიდი 1000 გ-მდე იწონის, ხოლო ყველაზე პატარა − მხოლოდ 20 გ-ს. მეჭვავიასნაირთა სხეულის აგებულებაში აღსანიშნავია ის, რომ უმრავლეს შემთხვევაში გალო და წვივის ქვემო ნაწილი შემოსილი არაა, ხოლო ფეხები საკმაოდ მაღალია. უკანა თითი ხშირად სრულიად არაა ან სუსტადაა განვითარებული და სხვა თითებთან შედარებით უფრო მაღლა მდებარეობს. წინა სამი თითი საკმაოდ გრძელია, რომლებსაც საცურავი აპკი არა აქვთ ან იგი მხოლოდ თითების ძირშია მცირე გამონაზარდის სახით. ნისკარტის ფორმა და აგებულება მრავალგვარია. უმრავლესობას ის წვრილი და გრძელი აქვს, სწორია, მოხრილია ქვემოთ ან ზემოთ. არიან მოკლე და ფართო ნისკარტიანი სახეობებიც. ფრთები გრძელი და ვიწროა, ბოლო მოკლე ან საშუალო სიგრძის. შეფერილობა ჩვეულებრივად მკვეთრი არაა. ასეთ სახეობებში სქესობრივი დიმორფიზმიც არაა გამოხატული, მაგრამ ზოგიერთ სახეობაში იგი მკვეთრად ვლინდება, განსაკუთრებით გამრავლების პერიოდში (ტურუხტანი).
მეჭვავიასნაირნი ბინადრობენ მეტად განსხვავებულ გარემოში − უკიდურეს ჩრდილოეთშიც და ეკვატორზეც, დაბლობებსა და მაღალ მთებშიც. მათი უმრავლესობა მაინც დაკავშირებულია ჭაობებთან, მდინარეების, ტბებისა და ზღვების სანაპიროებთან, თუმცა არიან ისეთებიც, რომლებიც შეგუებული არიან უწყლო ველებსა და უდაბნოებში ცხოვრებას. არიან ტყის ფორმებიც.
უმრავლესობა მონოგამიურად მრავლდება. წყვილდებიან და მართვეების გამოჩეკასა და აღზრდაში ორივე სქესის ფრინველი მონაწილეობს. არიან პოლიგამიურნიც, როდესაც ერთი მამალი რამდენიმე დედალს ანაყოფიერებს და მართვეების აღზრდაში არ მონაწილეობს. ზოგიერთი სახეობის დედლები, კვერცხის დადების შემდეგ, ტოვებენ ბუდეს და გამოჩეკა-აღზრდა მამლებს ეკისრებათ. ბუდობენ ჩვეულებრივად მიწაზე. ბუდე წარმოადგენს მიწის პატარა ჩაღრმავებას მცირე ამონაფენით. ზოგიერთი სახეობა კვერცხებს დებს ხეებზე სხვა ფრინველების მიერ გაკეთებულ ბუდეში. კვერცხის რაოდენობა უმრავლეს შემთხვევაში ოთხია, ზოგჯერ სამი ან ორი. კვერცხების შეფერილობა ჩვეულებრივად წინწკლებიანია. საინკუბაციო პერიოდი 20-30 დღეს გრძელდება. მართვეები საკმაოდ განვითარებული იჩეკებიან, დაფარული არიან ღინღლით და გამოჩეკიდან ერთი-ორი საათის შემდეგ შეუძლიათ სირბილი და დამოუკიდებლად კვება.
მეჭვავიასნაირნი კარგად დარბიან, შესანიშნავად ცურავენ, ზოგიერთებს საჭიროების შემთხვევაში შეუძლიათ ჩაყვინთვაც, ხოლო ფრენენ სწრაფად და აქვთ მკვეთრად მიხვევ-მოხვევის უნარი. სახეობების უმრავლესობა მიმომფრენია. გამრავლების დამთავრების შემდეგ, როგორც კი ახალი თაობა წამოიზრდება, იწყებენ მომთაბარეობას, ხოლო გადაფრენის დროისათვის ქმნიან საკმაოდ რიცხვმრავალ გუნდებს. გაზაფხულზე ბუდობის ადგილებში ცალკეულად ბრუნდებიან.
მეჭვავიასნაირნი იკვებებიან მეტწილად პატარა ზომის უხერხემლო ცხოველებით — ჭიებით, მოლუსკებით, კიბოსნაირებით, მწერებით. ზოგიერთი კენკავს მარცვლოვანების თესლებსაც, აგრეთვე კენკრას. დიდი ზომის ფრინველები იჭერენ ბაყაყებსა და თაგვებსაც. კვების ხასიათის მიხედვით მეჭვავიასნაირნი სასარგებლონია სოფლის მეურნეობისათვის. მათი ხორციც მაღალი ხარისხისაა და როგორც სანადირო ობიექტებს, ქათმისნაირთა და ბატისნაირთა შემდეგ, პირველი ადგილი უჭირავთ ფრინველებს შორის.
მეჭვავიასნაირნი ყველა კონტინენტზე არიან გავრცელებული. მოიპოვებიან კუნძულებზეც. ჩრდილოეთით აღწევს 83-ე პარალელამდე. ისინი ახლო ნათესაურ კავშირში არიან თოლიებთან და ალკასნაირებთან. ბევრი მკვლევარი ამ სამ ჯგუფს ერთი რიგის ქვერიგებად თვლის. უკანასკნელი მონაცემებით, მეჭვავიასნაირთა რიგი შეიცავს 8 ოჯახს, 200-მდე სახეობით. საქართველოში ამა თუ იმ სეზონში მოიპოვება 4 ოჯახის წარმომადგენლები.
