ელევსინიები
ელევსინიები – (ბერძნ.) (ელევსინური მისტერიები). დემეტრესა და პერსეფონეს სადიდებელი ზეიმები, რომლებიც ათენის მახლობლად მდებარე ქალაქ ელევსინში იმართებოდა.
წელიწადში ერთხელ ელევსინში ცხრა დღისა და ღამის განმავლობაში მიმდინარეობდა დემეტრესა და პერსეფონეს სადიდებელი მისტერია, საიდუმლო, რომელიც უმნიშვნელოვანესი და უდიდესი იყო ძველი საბერძნეთის მისტერიათა შორის. მას საფუძვლად ედო დემეტრეს მითოსის ის სიუჟეტი, რომელიც პერსეფონეს დაკარგვისა და პოვნის განცდებს წარმოსახავდა. მისტერიაში მონაწილეობის უფლება ნებისმიერ ადამიანს ჰქონდა, თუკი მკვლელობის სისხლით არ იყო შებღალული მისი სახელი. ამიტომ მთელი საბერძნეთიდან მოისწრაფოდა ხალხი ელევსინურ მისტერიებზე დასასწრებად.
ზეიმის მონაწილენი თავს იყრიდნენ ათენში ბოედრომიონის თვის მეთხუთმეტე დღემდე (სექტემბერი-ოქტომბერი). ცერემონიას ხელმძღვანელობდა ათენის არქონტი, რომელიც არჩევდა რიტუალის მონაწილეებს. შემდეგ ხდებოდა მათი განწმენდა ზღვაში განბანვით. იქვე ამოავლებდნენ ხოლმე იმ გოჭს, რომელიც მომდევნო დღეს დემეტრესა და პერსეფონესათვის უნდა შეეწირათ. ამ ხნის განმავლობაში იმართებოდა ხმაურიანი პროცესიები და თამაშები დედამიწის ღვთაების პატივსაცემად. ოც რიცხვში, თავშეყრის მეექვსე დღეს, მისტერიის მონაწილენი წმინდა გზით მიემართებოდნენ ელევსინისაკენ. ეს იყო უზარმაზარი პროცესია, რომელსაც მიჰქონდა ღვთაება იაკქოსის ქანდაკება, რადგანაც მას მიიჩნევდნენ პერსეფონეს მეუღლედ (სხვა ვერსიით, შვილად). ეს ღმერთი, როგორც ჩანს, დიონისედ მოიაზრებოდა. მისი როლი მისტერიებში იმდენად მნიშვნელოვანი იყო, რომ მთელ მსვლელობას „იაკქოსი“ ეწოდებ ოდა. წმინდა როკვითა და ჰიმნებით პროცესია ნელა მიიწევდა წინ და მხოლოდ მაშინ შეყოვნდებოდა, როცა დგებოდა მსხვერპლის შეწირვის დრო. მისტერიის მონაწილენი ელევსინში გვიან საღამოს ჩადიოდნენ და იქ რამდენიმე დღის განმავლობაში ემზადებოდნენ დღესასწაულის უმთავრესი მოვლენისათვის: ისინი, ანასახიერებდნენ რა მგლოვიარე დემეტრეს, რომელიც თავის შვილს ეძებდა, მარხულობდნენ, ხოლო ღამით კი ლამპრებით მიმოდიოდნენ. შემდეგ, უმთვარო ღამეს, სიბნელეში, თავს იყრიდნენ ელევსინის წმინდა ადგილის უზარმაზარი სცენის ირგვლივ. სწორედ ამ სცენაზე თამაშდებოდა რიტუალის მთავარი სპექტაკლი – დემეტრესა და პერსეფონეს ისტორია. შვილის დაკარგვით დაღონებული დემეტრეს მწუხარე გლოვა იცვლებოდა სიხარულით, როდესაც სცენის სიღრმიდან პერსეფონე გამოჩნდებოდა. ეს იყო გადასვლა სიბნელიდან, რომლის წყვდიადიც შემაძრწუნებლად მოქმედებდა მაყურებელზე, სიხარულის მომგვრელ ნათელში, რომლის დროსაც ისმოდა მუსიკის ხმა, სრულდებოდა ცეკვები, ხოლო ქორო კი აღავლენდა ჰიმნებს ღვთაების სადიდებლად.
ბოლო სამი დღე ეთმობოდა ხელახლა დაბადებულ და საიდუმლოს ზიარებულ ადამიანთა დაბრუნებას ყოველდღიურობაში. ისინი სახეცვლილნი და ნეტარნი იყვნენ, რადგანაც მისტერიის არსს სიკვდილის წინაშე შიშის მოხსნა წარმოადგენდა.
ელევსინურ მისტერიებზე მეტად მცირე ინფორმაციამ მოაღწია ჩვენამდე, რადგანაც მისი მონაწილენი თავიდანვე დებდნენ წმინდა ფიცს, რომ არავის უამბობდნენ ნანახსა და გაგონილს. ეს იყო ე.წ. რელიგიური დუმილი და მისი დამრღვევი სიკვდილით ისჯებოდა.
ელევსინური მისტერიების ჩატარების ტრადიცია დიდი ხნის განმავლობაში გრძელდებოდა. ელევსინურ საიდუმლოს იყვნენ განდობილნი რომის იმპერატორები ავგუსტუსი და მარკუს ავრელიუსი. მისტერიათაგან ეს ერთადერთი იყო ნებადართული ქრისტიანი იმპერატორის, ვალენტინიანუსის დროს, მაშინ როდესაც აიკრძალა ყველა წარმართული ზეიმი.
