ფაიუმი
ფაიუმი – ყველაზე დიდი ეგვიპტის ოაზისებს შორის. საჰარის სხვა ოაზისებისაგან განსხვავებით, ფაიუმის ოაზისი დაკავშირებულია ნილოსის დაბლობთან მდინარის განშტოებით, რომელსაც კოპტებმა „იოსების მდინარე“ დაარქვეს, დღეს კი ბაჰრ იუსუფი ჰქვია.
ოაზისის ცენტრში მდებარეობს დიდი ტბა ბირკეტ ქარუნი. ანტიკური ავტორები მას მოერისს ეძახდნენ, ეგვიპტელები კი უბრალოდ „ტბას“ ან „ზღვას“. ოაზისის თანამედროვე სახელი სწორედ აქედან მომდინარეობს. ოაზისი ერთ-ერთია ეგვიპტის იმ ტერიტორიებს შორის, სადაც უძველესი დასახლებებია აღმოჩენილი. დაახლოებით ნაქადა II-ის პერიოდის ფენებში აღმოჩენილი როგორც მაადის, ასევე ნაქადას ტიპის ჭურჭელი საშუალებას იძლევა ვივარაუდოთ, რომ სწორედ აქ მოხდა სამხრეთი და ჩრდილოეთის კულტურების შეხვედრა, როცა სამხრეთული კულტურა მიიწევდა ჩრდილოეთისაკენ და თანდათან ეგვიპტის მთელი ტერიტორია მოიცვა. ნაქადას ჭურჭელი ნაპოვნია პატარა სასაფლაოზე გერზესთან, საიდანაც ნაქადა II-ის კულტურას ასევე გერზეული დაერქვა, მაადის ჭურჭელი კი ტბის მოპირდაპირე მხარეს, ეს-საფის სასაფლაოზე. ფაიუმის უამრავი ტბები და ხშირი ტყეები სავსე იყო თევზით და ფრინველით და ამიტომ უკვე ისტორიულ პერიოდში ოაზისი ეგვიპტელი ფარაონების და დიდებულების ნადირობის და თევზაობის საყვარელი ადგილი იყო. უამრავი ნიანგის ბინადრობის გამო ეს ცხოველი ფაიუმში ძალიან ადრე გააღმერთეს, რის გამოც მის დედაქალაქს, შედიტს, ბერძნებმა კროკოდილოპოლისი დაარქვეს. ფაიუმის მიწების ჭაობისაგან გამოტაცების დამსახურება ეკუთვნის ამონემხატ III-ს (XII დინასტია), რომელმაც აქ გრანდიოზული სამუშაოები ჩაატარა და ხორბლის მოსავლის აღება დაიწყო. ფაიუმში შესასვლელთან, ჰავარაში, ამონხეტეპ III-მ ააგო თავისი პირამიდა და გრანდიოზული მოსახსენიებელი ტაძარი, რომელსაც ჰეროდოტემ ლაბირინთი უწოდა. დიდი სამუშაოები ჩაატარეს აქ პტოლემაიოსებმაც. პტოლემაიოს ფილადელფოსმა ფაიუმში ჩაასახლა თავისი ბერძენი და მაკედონიელი ვეტერანები, რომლებიც სობეკის (სუხოსის) თაყვანისმცემლები გახდნენ, რაც მიგვანიშნებს, რომ ბერძნები პატივისცემით ეკიდებოდნენ ამ ნიანგის ღვთაებას. ჩვ წ. პირველ საუკუნეებში ეგვიპტეში გავრცელდა ტრადიცია, რომლის თანახმად სახვევებში გახვეულ მუმიას სახეზე მიცვალებულის პორტრეტს აფარებდნენ. პორტრეტები სრულდებოდა ხეზე ენკაუსტიკური ტექნიკით. ისინი ძირითადად ფაიუმშია აღმოჩენილი და დღეს ფაიუმის პორტრეტის სახელით არის ცნობილი.
