ინანა
ინანა – (შუამდ.) მითოლოგიის, კერძოდ, შუმერელი ქალღმერთი, რომელიც მონაწილეობს მრავალ მითოლოგიურ ტექსტში. ტექსტების ერთ წყებაში იგი გამოყვანილია როგორც გულუბრყვილო შეყვარებული გოგონა, რომელიც უზრუნველად ატარებს მთვარიან ღამეებს თავის სატრფოსთან, დუმუზისთან და არ იცის რა უთხრას თავის დედას, ნინგალს, როცა სახლში გვიან ღამით ბრუნდება. მისი მამა არის სინი – მთვარის ღმერთი, დედა – ნინგალი, ძმა – უთუ, მზის ღმერთი, რომელიც მას საქმროდ დუმუზის ურჩევს, მაგრამ ინანას მწყემსი დუმუზის გაგონებაც კი არ სურს, რადგან მისმა გულმა მიწათმოქმედი ენქიმდუ ამოირჩია. საბოლოოდ გასჭრის უთუს რჩევა და დუმუზიც დაამარცხებს პაექრობაში თავის მეტოქეს და მოიპოვებს ქალწულის ხელს.
ცნობილია შუმერულენოვანი ტექსტები, სადაც აღწერილია ინანასა და დუმუზის სასიყვარულო შეხვედრები, მათი ალერსი, ქორწილი. თუმცა მათი ბედნიერება ხანმოკლე გამოდგება, რადგან დუმუზის იტაცებენ ქვესკნელის დემონები („მავნენი“), და ინანაც გლოვობს თავის უდროოდ დაღუპულ ქმარს. ერთი საკმაოდ გავრცელებული ვარიანტის თანახმად ინანა თავად არის თავისი სატრფოს დამღუპველი: იგი თავის სანაცვლოდ აგზავნის ქვესკნელში დუმუზის, მერე კი მოთქვამს მასზე და შუმერის ხალხსაც კი ატირებს. სხვა ტრადიციით იგი ქვესკნელში ჩადის დუმუზის გამოსახსნელად.
ინანას მუდმივი ეპითეტია „ქალწული“ (შუმ. ქი-სიქილ „წმინდა ადგილი“), თუმცა ერთ შუმერულ მითოსში იგი მსხვერპლია მებაღე შუქალეთუდას ძალადობისა. ინანა მონაწილეობს გილგამეშის ციკლის ეპიურ სიმღერებში, როგორც ურუქელი ძლევამოსილი გმირის უმწეო და. გილგამეში გაათავისუფლებს მის ბაღში დარგულ და რუდუნებით გაზრდილ ხალუბის ხეს ანზუდისაგან და „მოუნუსხველი გველისაგან“; ამ ხისაგან ინანა თავისთვის სარეცელს და ტახტს აკეთებინებს.
სხვა სიმღერაში, რომელიც გამოყენებულია გილგამეშის აქადური ეპოსის და VI დაფად, ინანა გილგამეშს სიყვარულს შესთავაზებს და უარის მიღების შემთხვევაში ცდილობს მის დასჯას. როგორც ჩანს, გილგამეშისა და ინანას შორის ამგვარი ურთიერთობის მოტივი გავრცელებული იყო ზეპირსიტყვიერებაში, რაც მაინცდამაინც არ ასახულა მწერლობაში.
გამოირჩევა ინანას ორი ასპექტი – სიყვარულისა და ბრძოლისა. ინანას, როგორც სიყვარულის ქალღმერთის, ასტრალური გამოხატულებაა მწუხრის ვარსკვლავი, ხოლო ბრძოლის ინანას ცისკრის ვარსკვლავი გამოხატავს. ეს იმის გამო უნდა იყოს, რომ ბრძოლა დილით იწყება, ცისკრის ვარსკვლავის ამოსვლისას (შდრ. ქართული ხალხური სიმღერა „ომი შეიქმნა ქალაქის თავსა გამთენისასა, გათენებასა, მზის ამოსვლასა“) და გასტანს საღამომდე, როცა სიბნელე გაყრის მოწინააღმდეგეებს. ამ დროს შემოდის სიყვარულის ინანა, რომლის ასპარეზი ღამეა.
ტექსტებში ინანა, ვითარცა სიყვარულისა და ნაყოფიერების ქალღმერთი, შემკულია შესაფერისი ატრიბუტებით: იგი არის „ვნებით დატვირთული“; „მწიფე ყანა“ – მისი სიმწიფის გამოხატულებაა. ინანა აღვიძებს სქესს ქალში და, შეიძლება ითქვას, რომ ყოველი მოწიფული, საცოლე ქალწული არის ინანა იმ აზრით, რომ ქალღმერთი ბუდობს მასში. ინანა იღვიძებს თავისი ვნებით ქალის სხეულში და უხმობს თავისკენ ვაჟს, რომელიც ამ დროს დუმუზის, ინანას მითოსურ სატრფოს განასახიერებს.
მისი მთავარი საკულტო ცენტრი იყო ქალაქი ურუქი, სადაც ეანას სახელწოდებით ცნობილ ტაძარში მას ემსახურებოდნენ საღვთო როსკიპნი. აქ სრულდებოდა საკულტო ქორწინების (ანუ ჰიეროგამიის) წესი ურუქის ქურუმსა და საღვთო როსკიპს შორის, რომლებიც განასახიერებდნენ მითოსურ წყვილს – დუმუზის და ინანას.
