დეირ-ელ-ბაჰარი
დეირ-ელ-ბაჰარი – ადგილი თებეს ნეკროპოლისში, ნილოსის დასავლეთ ნაპირზე, ლუქსორის მოპირდაპირე მხარეს.
პირველმა აქ თავისი მოსახსენიებელი ტაძარი ააგო XI დინასტიის და შუა სამეფოს პირველმა ფარაონმა, მონტუხეტეპ II-მ, რომელმაც საბოლოოდ გაამთლიანა ეგვიპტე ხანგრძლივი დაქუცმაცების პერიოდის შემდეგ. მისი ტაძარი უჩვეულო კონსტრუქციის იყო. ის ტერასებად იყო განლაგებული კლდის ფერდობზე და 16 მ. სიგანის გზით დაკავშირებული მეორე, დაბლობზე აგებულ ტაძართან. მის შემდეგ აქ ააგო თავისი მოსახსენიებელი ტაძარი XVIII დინასტიის დედოფალმა ხატშეპსუტმა. ნიშანდობლივად არის მიჩნეული, რომ დედოფალმა, რომელიც თავისი კონსერვატიული, წარსულის მოდელზე აგებული სახელმწიფოს მართვის პოლიტიკით არის ცნობილი, ადგილი წარსულის დიდების შარავანდედით მოსილი მონტუხოტეპის ტაძრის გვერდით აირჩია და თავისი ნაგებობისათვის მისი მსგავსი, ტერასებიანი კონსტრუქცია შეარჩია. ტაძრის არქიტექტორი იყო ხატშეპსუტის ფავორიტი სენმუტი. მიუხედავად იმისა, რომ ტაძარი დღეს ძალიან დაზიანებულია (მისი დაზიანება უკვე თოტმეს III-მ დაიწყო, როცა ტახტის დაბრუნების შემდეგ შურს იძიებდა მასზე, დღეს ხატშეპსუტის ტაძარი მსოფლიოს ერთ-ერთ ულამაზეს ტაძრად არის მიჩნეული. ამ ორი ტაძრის უკან, დაახლოებით მათ შორის, მდებარეობს თოტმეს III-ის მიერ ამონისადმი მიძღვნილი სატაძრო კომპლექსი. ის იმდენად იყო დაფარული ღორღით და ნაგვით, რომ მხოლოდ 1961 წ. იქნა აღმოჩენილი. დეირ-ელ-ბაჰარისთან უკვე ჩვენი დროის სენსაციაც არის დაკავშირებული.
XIX საუკუნის 70-იან წლებში კაიროს ბაზარზე დაიწყო გამოჩენა საოცრად დახვეწილმა, მაღალმხატვრულად შესრულებულმა ნივთებმა. მაშინდელი ეგვიპტური სიძველეების სამსახურის უფროსი, ცნობილი ეგვიპტოლოგი გ. მასპერო დარწმუნებული იყო, რომ ნივთები რომელიმე ფარაონის უცნობი სამარხიდან იყო, მაგრამ მძარცველების კვალს ვერაფრით ვერ მიაგნეს. საბოლოოდ, ოჯახში მომხდარი განხეთქილების გამო, ერთ-ერთმა ქურდმა თვითონ გაუმხილა ეგვიპტურ პოლიციას სამალავის შესახებ. XXI დინასტიის დროს დასუსტებული სახელმწიფოს ერთ-ერთ სერიოზულ პრობლემას გარდასულ დროთა ფარაონების საფლავების საოცრად გახშირებული ძარცვა წარმოადგენდა. ფარაონების მუმიების გადასარჩენად, ქურუმებმა ისინი სხვადასხვა ადგილას გადამალეს: თოთხმეტი მუმია მოათავსეს ამონხეტეპ II-ის სამარხში მეფეთა ველზე, ოცი კი განსაკუთრებულ სამალავში დეირ-ელ-ბაჰარის სამხრეთ ნაწილში. სწორედ ამ სამალავს მიაგნო აჰმედ აბდ ელ-რასულმა დაკარგული თხის ძებნაში. სხვათა შორის, სამალავში აღმოჩენილი იქნა იახმეს I-ის, ამონხეტეპ I-ის, სამი თოტმესის (I, II და III), სამი რამსესის (I, II, IX) და სეტი I-ის მუმიები. ცოტა მოგვიანებით დეირ ელ-ბაჰარიში აღმოაჩინეს სამალავი, სადაც 153 ქურუმის მუმია იყო გადამალული. პტოლემაიოსების დროს ხატშეპსუტის ტაძრის ნიშებში დაარსდა წმინდანებად შერაცხული, გარდასულ დროთა ორი ბრძენის სამლოცველო: ჯოსერის საფეხუროვანი პირამიდის არქიტექტორის, იმხოტეპის და ამონხეტეპის, ხაპუს შვილის, რომელიც ამონხეტეპ III-ის სამშენებლო სამუშაოების არქიტექტორი იყო. ქრისტიანულ პერიოდში აქ იყო კოპტური მონასტერი. სწორედ მისმა სახელმა (ad-dayr al-bahri, „ჩრდილოეთის მონასტერი“) მისცა ამ ადგილს სახელი, რომელსაც დღეს ვეძახით.
