კათოლიკე ეკლესია

კათოლიკე ეკლესია - ის ქრისტიანული ეკლესიაა, რომელთა წევრები თავიანთ ამქვეყნიურ მეთაურად რომის ეპისკოპოსს მიიჩნევენ და მასთან სრულ ერთობაში იმყოფებიან. ეს ერთობა ზოგჯერ, შესაძლოა, მხოლოდ უმცირესს გულისხმობდეს: რომის ეპისკოპოსთან - პაპთან ევქარისტიულ თანაზიარებასა და ღმრთისმსახურების მსვლელობაში მისი სახელის მოხსენიებას. ძველთაგან გავრცელებული კათოლიკური გამოთქმით, „სადაც პეტრეა, იქ არის ეკლესია“, ხოლო წმიდა მოციქული პეტრე, რომის პირველი ეპისკოპოსი, კათოლიკეთა თვალსაზრისით, თავის მყოფობას აგრძელებს რომის ყველა შემდგომი ეპისკოპოსის, ანუ რომის პაპის სახით.

კათოლიკეებს სწამთ, რომ ეკლესია დაარსებულია იესო ქრისტეს მიერ და თავად მეთაურობს მას. მან დააკისრა კათოლიკე ეკლესიას კაცობრიობის ხსნა და სწორედ და მხოლოდ ამ ეკლესიაშია დაცული მხსნელ საშუალებათა მთელი სისავსე (სარწმუნოების სწორი და სრული აღიარება წმიდა წერილისა და წმიდა გადმოცემის ურყევი ერთგულებით, ყველა საიდუმლოს აღსრულება იესო ქრისტეს მიერ დაწესებულ განჩინებათა თანახმად, სამღვდელო მსახურება ხელდასხმის გზით მოციქულთა მემკვიდრეობითობის შენარჩუნებით). კათოლიკეებს მიაჩნიათ, რომ იესო ქრისტე მართავს თავის ეკლესიას რომის პაპისა და იმ ეპისკოპოსთა დასის მეშვეობით, რომლებიც პაპთან კანონიკურ თანაზიარებაში იმყოფებიან.

თავად სიტყვა „კათოლიკე“ ბერძნული წარმოშობისაა, რაც ნიშნავს „ყოვლისმომცველს“, „საყოველთაოს“, „მსოფლიოს“ და ეს განსაზღვრება ერთ-ერთი უმთავრესი ნიშანი იყო ქრისტიანული ეკლესიისათვის ჯერ კიდევ უძველესი დროიდან. ეკლესიას იმიტომ ეწოდება კათოლიკე, რადგან მასში დაცულია მხსნელ საშუალებათა მთლიანობა, მაგრამ, ამის გარდა, ის თავადაა საყოველთაო და მოწოდებულია მთელ მსოფლიოში გასავრცელებლად. მისი მიზანი და სწრაფვაა, ეკლესიის ერთიანობაში მთელ კაცობრიობას მოუყაროს თავი იესო ქრისტეს წინამძღოლობით.

ქრისტიანული სამყაროს დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებად თანდათანობითი გაყოფის შემდეგ, ტრადიციულად, „კათოლიკე ეკლესიის“ სახელწოდება შეინარჩუნა საქრისტიანოს იმ ნაწილმა, რომელიც თანაზიარებაში იმყოფება რომის პაპთან.

კათოლიკეების რწმენით, იესო ქრისტემ წმიდა პეტრეს, როგორც მოციქულთა მეთაურს, მიანდო, ყოფილიყო მთელი ეკლესიის საფუძველი და მოძღვარი (შდრ. მთ. 16:1819; ინ. 21:1517), პეტრეს მსახურებას კი აგრძელებენ და ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე გააგრძელებენ მოციქულთა მეთაურის უშუალო, უწყვეტი და კანონიერი მემკვიდრენი - რომის ეპისკოპოსები, ანუ რომის პაპები (თავად სიტყვა „პაპა“ მამას ნიშნავს), რომლებსაც კათოლიკეები ქრისტეს ამქვეყნიურ ნაცვლად მიიჩნევენ.

კათოლიკე ეკლესია ყველაზე მრავალრიცხოვანი ეკლესიაა მსოფლიოში. ამავე დროს, კათოლიკური კონფესია ყველაზე მრავალრიცხოვანია, საერთოდ, მსოფლიოში არსებულ რელიგიურ აღმსარებლობათა შორის. კათოლიკეთა რაოდენობა ერთ მილიარდ ორას მილიონ ადამიანს უახლოვდება. კათოლიკე ეკლესია გავრცელებულია მთელი დედამიწის ზურგზე. არც ერთ კონტინენტზე არ არსებობს სახელმწიფო, სადაც არ ცხოვრობდნენ კათოლიკეები ან არ მოქმედებდეს კათოლიკური საკრებულო. ევროპის, ჩრდილოეთ თუ სამხრეთ ამერიკის, აზიის, აფრიკისა და ოკეანიის მრავალ სახელმწიფოში მოსახლეობის უმრავლესობა კათოლიკეა.

კათოლიკე ეკლესია ერთიანი, მთლიანი, საერთაშორისო, ცენტრალიზებული დაწესებულებაა, რომელიც, მოქალაქეობის, ეროვნების, ენისა და კულტურის მიუხედავად, დედამიწის ყველა ქვეყნის კათოლიკეს აერთიანებს. როცა ცალკეულ ადგილას ადგილობრივი საკრებულო ან ადგილობრივი ეკლესია არსებობს, ის მაინც სავსებით კათოლიკურია, თუკი ის თანაზიარებაში იმყოფება რომის ეპისკოპოსთან.

მოძღვრება

კათოლიკეებს მიაჩნიათ, რომ ეკლესიის მოძღვრება ემყარება ღმრთაებრივ გამოცხადებას, ესე იგი, იმ ჭეშმარიტებებს, რომელიც თავად ღმერთმა გამოუცხადა ადამიანებს მათი ხსნისათვის. ამ ჭეშმარიტებებს ეკლესია აყალიბებს მოძღვრების სახით, გადასცემს მას მორწმუნეებს და იცავს მის შეუბღალაობას. კათოლიკე ეკლესიის მოძღვრებას კათოლიკეები „მართლმადიდებელ სარწმუნოებად“ მიიჩნევენ.

ღმრთაებრივი გამოცხადება - ადამიანისათვის ღმრთის გაცხადება - სხვადასხვა საშუალებებით ხორციელდება. პირველ ყოვლისა, თავად სამყაროს შეთანხმებულობა, მოწესრიგებულობა და სიდიადე ადასტურებს, რომ უეჭველად არსებობს მისი შემქმნელი - უმაღლესი შემოქმედი გონება. ამასთანავე, ღმერთი ადამიანებს ელაპარაკება მათს გულებში და სწორედ ამ ღმრთაებრივი ხმის გამოვლინებაა სინდისი, რომელიც ზნეობის საფუძვლების გაცნობიერებისა და, შესაბამისად, ზნეობრივი ქცევის საშუალებას იძლევა. მაგრამ ყველაზე უფრო სრული და პირდაპირი სახით ღმერთმა საკუთარი თავი ადამიანებს გაუცხადა ზებუნებრივ გამოცხადებაში. ამ გამოცხადებას კაცობრიობა ეზიარა ღმრთის მიერ გამოგზავნილ წინასწარმეტყველთა ქადაგებების საშუალებით და, ამას გარდა, ცალკეულ ისტორიულ მოვლენათა გზით, რომლებშიც ღმრთის განსაკუთრებული მონაწილეობა გამოვლინდა. მაგრამ ღმრთაებრივმა გამოცხადებამ უმაღლესი და საბოლოო სისავსე ქვეყნად მოვლენილი ღმრთის ძის - იესო ქრისტეს ქადაგებასა და საქმიანობაში შეიძინა. სწორედ იესომ დააკისრა მოვალეობად თავის მოწაფეებს, ესე იგი, ეკლესიას, უქადაგოს მისი მოძღვრება ყველა ხალხს და გაავრცელოს ის მათ შორის.

ეკლესიის მოძღვრება ეფუძნება წმიდა წერილსა და წმიდა გადმოცემას. წმიდა წერილი, ანუ ბიბლია, შედგება ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებისაგან, რომელთა ტექსტები შექმნილია ღმრთაებრივი შთაგონებით, რის გამოც მათ ღმრთივშთაგონებული ეწოდება. საეკლესიო გადმოცემა ნიშნავს გამოცხადების უწყვეტ გადაცემას ქრისტიანთა ერთი თაობიდან მეორე თაობისათვის - ქადაგების, საღმრთისმსახურო ქმედებათა, ლოცვათა ტექსტების, კატეხიზაციის, რელიგიური აღზრდის, საღმრთისმეტყველო თხზულებათა, საეკლესიო ხელოვნების და ა.შ. მეშვეობით. წმიდა წერილი და წმიდა გადმოცემა არ წარმოადგენს მოძღვრების ორ დამოუკიდებელ წყაროს, რამდენადაც ერთიცა და მეორეც განეკუთვნება მთლიან, განუყოფელ, ერთიან ღმრთაებრივ გამოცხადებას. გამოცხადების მისაწვდომად, გასაგებად და მისაღებად აუცილებელია არა მარტო წმიდა წერილი, არამედ გადმოცემაც: პირველ ყოვლისა, სწორედ გადმოცემა შეიცავს ცნობებს იმის შესახებ, თუ, კერძოდ, რომელი წიგნები შეადგენს წმიდა წერილს, ესე იგი, რომელი წიგნებია ღმრთივშთაგონებული. ამის გარდა, გადმოცემა უზრუნველყოფს, რომ წმიდა წერილის ტექსტთა განმარტებისას თავიდან იქნეს აცილებული თვითნებობა და თავისუფალი ინტერპრეტაცია.

კათოლიკური მოძღვრების თანახმად, ისტორიის განმავლობაში ეკლესია თანდათანობით უფრო ღრმად აცნობიერებს ღმრთაებრივ გამოცხადებას. დროდადრო საეკლესიო მღვდელმთავრობა - პაპის ან ეპისკოპოსთა სახით, რომლებიც მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე მოიყრიან თავს - საჯაროდ აცხადებს გარკვეულ დებულებებს სარწმუნოების ჭეშმარიტებად, რასაც დოგმა ეწოდება და რასაც უცდომლად აღიარებს მთელი კათოლიკე ეკლესია. ახალ დოგმებს ეკლესია ახლად კი არ იგონებს, არამედ მხოლოდ ცხადყოფს იმას, რაც წმიდა წერილსა და წმიდა გადმოცემაში იმთავითვე იგულისხმებოდა. სული წმიდა, რომელიც მუდმივად და განუშორებლად მყოფობს ეკლესიაში, იცავს მას შესაძლო შეცდომებისაგან როგორც გამოცხადების ჭეშმარიტების რწმენისას, ისევე მაშინ, როცა ეკლესია აცხადებს, გადმოსცემს და განმარტავს გამოცხადების ჭეშმარიტებას. ამდენად, ეკლესიას ღმრთისაგან აქვს მინიჭებული განსჯათა უცდომლობის უნარი, როცა ეკლესია განსჯის სარწმუნოებისა და ზნეობის საკითხებს. ეს უნარი ეკუთვნის არა მარტო ეკლესიას მთლიანობაში, არამედ მის ხილულ მეთაურსაც - რომის პაპს, აგრეთვე, ეპისკოპოსთა დასს, რომელიც თანაზიარებაში იმყოფება პაპთან, როცა ისინი, თავმოყრილნი მსოფლიო კრებაზე, აცხადებენ რომელიმე სარწმუნოებრივ ჭეშმარიტებას, როგორც აუცილებელს მთელი ეკლესიისათვის, ანდა, თუნდაც მთელს მსოფლიოში გაფანტულნი, ერთმანეთს შორის ამგვარ თანხმობას მიაღწევენ.

კათოლიკური სარწმუნოების მიხედვით, სამყარო შექმნილია ყოვლისშემძლე და ერთადერთი ღმრთის მიერ, რომელიც ღმრთაებრივი განგებულების საფუძველზე მართავს სამყაროს. ღმერთი იმდენად აღემატება თავის ყოველ ქმნილებას, რომ ღმრთაების არსი მიწიერი ადამიანისათვის მიუწვდომელ საიდუმლოდ რჩება. ღმერთი იმყოფება ყველგან, იგი სრულიად სამართლიანი და, ამავე დროს, უსაზღვროდ მოწყალეა: ღმერთი სიყვარულია. იგი ერთიანი და სამპიროვანია, ხოლო ამ პირებს (პიროვნებებს) ეწოდება მამა, ძე და სული წმიდა. ღმერთი სამებაა, ხოლო სამების სამივე პირი ერთსულოვნად მონაწილეობს ღმრთის ყოველ გარე გამოვლინებაში, მაგრამ განსხვავებულია მათი ურთიერთდამოკიდებულება: მამა შობს ძეს, სული წმიდა კი გამოდის მამისაგან და ძისაგან. ამავე დროს, მამა არის მთელი სამების წყარო - ძისა და სული წმიდის ერთადერთი საწყისი. ღმრთაებრივი ცხოვრების სისრულე ვლინდება სიყვარულით განმსჭვალულ მუდმივ ურთიერთობაში სამების წევრებს შორის.

სამყარო, რომელიც სრულიად კეთილი ღმრთის შექმნილია, თავადაც კეთილად არის მოწესრიგებული. ღმრთის ქმნილება მოიცავს როგორც ქვეყნიერების მატერიალურ განზომილებას, ისე ანგელოზებს - ერთიანად სულიერ არსებებს, შუამავლებს ღმერთსა და ადამიანებს შორის. სამყაროს ყველა ქმნილებათა შორის ღმერთთან განსაკუთრებული მსგავსებითა და სიახლოვით გამოირჩევა ადამიანი, რომელსაც ღმერთმა მთელი სამყარო მიანიჭა სამფლობელოდ. ადამიანი თავდაპირველად შექმნილი იყო ნეტარი ცხოვრებისა და ღმერთთან სრულყოფილი ურთიერთობისათვის, თუმცა პირველმა ადამიანებმა ბოროტად ისარგებლეს თავისუფლებით და დაარღვიეს საღმრთო აღთქმა, - ჩაიდინეს პირველი ცოდვა, რაც ეშმაკისეული ცდუნების შედეგი იყო (ეშმაკი ღმრთისაგან განდგომილი და მის მტრად ქცეული ანგელოზია). პირველ ცოდვას შედეგად მოჰყვა მრავალი ტანჯვა და უბედურება, რაც ადამიანის ხვედრად იქცა, მათ შორის - სიკვდილის გარდაუვალობა. პირველ ცოდვას დაერთო სხვა ცოდვებიც, რამაც კიდევ უფრო დაამძიმა ადამიანის მდგომარეობა. ცოდვის მონობისაგან ადამიანს აღარ შეეძლო თავად დაეხსნა საკუთარი თავი. ამისათვის აუცილებელი იყო საგანგებო ღმრთაებრივი შემწეობა - მადლი, რომელსაც ღმერთი ანიჭებს ადამიანს, თავად ადამიანის მხრივ რამე დამსახურებათა მიუხედავად და დამოუკიდებლივ.

მთელი საკაცობრიო ისტორია ღმრთის მიერ კაცობრიობის ხსნის ისტორიაა. ხსნის ისტორიის საფეხურებს შორის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ღმრთის მიერ ერთი ერის, ისრაელის, არჩევას, რომელთანაც იგი დებს აღთქმას - დაჰპირდება მას მფარველობას, თუკი ის შეინარჩუნებს მის ერთგულებას და აღასრულებს მის მცნებებს. თუმცა საუკუნეთა განმავლობაში ისრაელი ხშირად არღვევდა საღმრთო მცნებებს. წინასწარმეტყველნი ჭვრეტდნენ, რომ ხსნა ელოდა ისრაელის მხოლოდ ერთ გარკვეულ ნაწილს და, რომ მას მხსნელად მესია მოევლინებოდა.

ამგვარი მესია ანუ ქრისტე გახდა თავად ძე ღმრთისა, რომელმაც მიიღო ადამიანური ბუნება, იშვა ქალწულ მარიამისაგან და ხორცი შეისხა (განხორციელდა) ადამიანის - იესოს - სახით. ამგვარად, იესო როგორც ჭეშმარიტი ღმერთია, ასევე ჭეშმარიტი ადამიანია, რისი წყალობითაც მან შეძლო ხელახლა შეერიგებინა კაცობრიობა ღმერთთან. თავისი მიწიერი სიცოცხლის განმავლობაში იესო ქადაგებდა და მოძღვრავდა ადამიანებს, კურნავდა სნეულთ, მიუტევებდა შეცოდებებს ცოდვილებს. უდანაშაულო იესოს განუჩინეს სიკვდილით დასჯა და იგი მოკვდა ჯვარზე, რითაც მსხვერპლად შეეწირა კაცობრიობის ხსნას. სიკვდილის შემდეგ იესო აღდგა მკვდრეთით და ამაღლდა ზეცად. თავისი ცხოვრებითა და მოძღვრებით, სიკვდილითა და აღდგომით იესო ქრისტემ აღასრულა კაცობრიობის გამოსყიდვა - გამოისყიდა ადამიანები ცოდვისა და სიკვდილის ტყვეობისაგან.

იესო ქრისტემ თავის მოწაფეებს - მოციქულებს მიანდო თავისი მოძღვრების ქადაგება, საიდუმლოთა აღსრულება და მის მიერ ქვეყნად მოტანილი ხსნის საყოველთაოდ გავრცელება. მათი საქმიანობის დასახმარებლად იესომ მოციქულებს - ამაღლების შემდეგ - გამოუგზავნა სული წმიდა. იმ დროიდან ქვეყნად არსებობას იწყებს ეკლესია. ამდენად, ეკლესია, ერთი მხრივ, ღმრთაებრივი და, მეორე მხრივ, ადამიანური სინამდვილეა. ეკლესია შედგება ადამიანებისაგან, რომლებიც, ისევე, როგორც ყველა მიწიერი ადამიანი, სუსტები და ცოდვილები არიან. მაგრამ, ამავე დროს, თავად ეკლესია წმიდაა, რადგან ის სული წმიდის ძალითა და მეშვეობით სრულიად გარდაქმნის ამ ადამიანებს და, ამავე დროს, - მთელს ამქვეყნიერებას. ეკლესიის სახით ღმერთი ხილულად არსებობს სამყაროში და ადამიანებიც ამ საშუალებით ეზიარებიან და უერთდებიან ღმრთაებრივ ცხოვრებას. სული წმიდა ერთმანეთთან აკავშირებს ადამიანებს, რომლებიც განეკუთვნებიან სხვადასხვა ერს, კულტურას, ენას და აყალიბებს მათგან ღმრთის ახალ ერს - ეკლესიას. ეკლესია ქრისტეს მისტიკური სხეულია: ისევე, როგორც სხეულის სხვადასხვა ნაწილები სხვადასხვაგვარად ემსახურება ერთმანეთსაც და მთელს სხეულსაც, ასევე, ყოველი მორწმუნეც, მისი განსაკუთრებული მოწოდების შესაბამისად, რაც მას ღმრთისგან აქვს მინიჭებული, აღასრულებს გარკვეულ სამსახურს სხვა მორწმუნეთა და მთელი ეკლესიის მიმართ, რითაც იგი თავად ქრისტეს ემსახურება.

ამქვეყნიერების კურთხევას ეკლესია აღწევს საღმრთისმსახურო ქმედებებით, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანია შვიდი საიდუმლო, რაც ღმრთის უხილავი მადლის ხილული ნიშნებია: ნათლობა, მირონის ცხება, ზიარება, აღსარება-მიტევება, ზეთის ცხება, მღვდლობა და ქორწინება. ყოველი საიდუმლო დაწესებულია თავად იესო ქრისტეს მიერ. ეკლესიის მთელი საღმრთისმსახურო ცხოვრების გულისგულია ზიარების (ევქარისტიის) საიდუმლო, რომელშიც იესო ქრისტე სხეულებრივად მყოფობს: პური და ღვინო, რომლებიც არ იცვლის გარეგნულ, ხილულ თვისებებს, ევქარისტიის აღსრულებისას გარდაიქმნება იესო ქრისტეს ნამდვილ ხორცად და ნამდვილ სისხლად. ამავე დროს, პურისა და ღვინის ყოველ ნაწილში ქრისტე მთლიანად მყოფობს. ამიტომ ევქარისტიის აღსრულებისას მორწმუნეები ეზიარებიან თავად ქრისტეს. კათოლიკე ეკლესია სასურველად მიიჩნევს ზიარების მიღებას, რაც, შეიძლება ხშირად, თვით ყოველდღეც კი, ხოლო ყოველკვირეული ზიარება (და, შესაბამისად, ევქარისტიულ წირვაში მონაწილეობა) კათოლიკე ქრისტიანის მოვალეობადაა მიჩნეული. ასევე სასურველადაა მიჩნეული ხშირი აღსარება და მიტევების მოპოვება - ღმერთთან შერიგების საიდუმლოს აღსრულება.

ხსნა მთელი თავისი სისავსით მიღწეული იქნება დროთა დასასრულს, როცა თავად იესო კიდევ ერთხელ მოვა ამქვეყნად, აღადგენს ყველა მკვდარს სულისა და ხორცის ერთიანობაში და განსჯის მათ მათი საქმეების მიხედვით. ამდენად, ადამიანის ცხოვრება ფიზიკური სიკვდილით არ მთავრდება. სიკვდილის შემდეგ ადამიანის სული ან დამკვიდრდება სამოთხეში, ან ჩაინთქმება ჯოჯოხეთში, ან დროებით გაემართება განსაწმედელში. სამოთხე იმგვარი მდგომარეობაა, როცა ადამიანი განიცდის სრულ ბედნიერებას და როცა მას ღმრთის მუდმივი და უშუალო ჭვრეტის საშუალება ეძლევა, ამავე დროს, მას მინიჭებული აქვს ღმრთაებრივ სიყვარულში მონაწილეობის შესაძლებლობა. განსაწმედელი (სალხინებელი) იმათი მდგომარეობაა, რომელთაც არ გააჩნიათ სრულყოფილი სიყვარულის უნარი და რომელთაც კიდევ უნდა გაიარონ სულიერი განწმედის გზა ღმერთთან და წმიდანებთან სრული ერთობის მისაღწევად. ჯოჯოხეთი სამუდამო მარტოობის მდგომარეობაა, ღმრთისა და ადამიანის მიმართ სიყვარულის სრული უქონლობაა, - ეს იმ ადამიანთა პირადი, თავისუფალი არჩევანია, რომელიც ნებაყოფლობით ეუბნება უარს ღმერთს და ამით საბოლოოდ კარგავს შესაძლებლობას, ურთიერთკავშირი ჰქონდეს ღმერთთან და წმიდანებთან.

კათოლიკე ეკლესია აღიარებს წმიდანებს, რომლებიც უშუალო ახლობლობაში იმყოფებიან ღმერთთან, მაგრამ წმიდათა შორის განსაკუთრებული ადგილი განეკუთვნება ქალწულ მარიამს. წმიდა მარიამი სრულყოფილი სარწმუნოების სახეა. იმის გამო, რაკი იესო ადამიანიცაა და ღმერთიც, წმიდა მარიამს სამართლიანად ეწოდება ღმრთისმშობელი. მაგრამ წმიდა ქალწული არ არის მხოლოდ იესოს დედა, იგი, ამავე დროს, ყველა ქრისტიანის დედაა და ამდენად - ეკლესიის დედაცაა. იესოს მხსნელი დანიშნულების აღსასრულებლად ღმერთმა მარიამს მიანიჭა განუმეორებელი სიწმიდე ადამიანთა შორის, - უბიწოება მისი არსებობის პირველივე წუთებიდანვე, რაც განჩინებულია წმიდა მარიამის უბიწოდ ჩასახვის დოგმით, რომელიც კათოლიკე ეკლესიამ 1854 წელს გამოაცხადა. თავისი მიწიერი ცხოვრების დასრულების შემდგომ ქალწულმა მარიამმა მიაღწია ღმერთთან სრულ ერთობას: იგი ღმრთის მიერ ზეცად იქნა აღყვანილი მისი სხეულისა და სულის ერთიანობაში, რაც განჩინებულია წმიდა მარიამის ზეცად აღყვანების დოგმით, რომელიც კათოლიკე ეკლესიამ 1950 წელს გამოაცხადა. ეს ორი დოგმა ხაზს უსვამს მის გამორჩეულ ერთობას ღმერთთან, რაკი იგი იესო ქრისტეს დედა იყო, ხოლო ეს ერთობა კი არსებობდა მარიამის ჩასახვის წამიდან და არ შეწყვეტილა არც მისი სიკვდილის შემდეგ.

კათოლიკე ეკლესიის წმიდა მოძღვრება გამოიხატება პაპებისა და სამოციქულო საყდრის კონგრეგაციათა დოგმატურ დადგენილებებში, მსოფლიო საეკლესიო კრებათა გადაწყვეტილებებში, ეკლესიის მოძღვართა სულიერ და საღმრთისმეტყველო მემკვიდრეობაში. კათოლიკე ეკლესია აღიარებს ოცდაერთ მსოფლიო საეკლესიო კრებას (ბოლო, XXI, ანუ ვატიკანის II კრება, ჩატარდა რომში 1962-1965 წწ., რომელმაც მნიშვნელოვანი განახლება შეიტანა ეკლესიის ლიტურგიკულ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში) და ეკლესიის ოცდაცამეტ მოძღვარს (ეკლესიის ჯერჯერობით ბოლო მოძღვარი - წმიდა ტერეზა ლიზიელი 1997 წელს გამოცხადდა).

კათოლიკური თვალსაზრისით, ისტორიის განმავლობაში დოგმა შეიძლება განვითარდეს, თუმცა ეს სრულიადაც არ ნიშნავს, რომ მათი შინაარსი ფარდობითია. ამდენად, ეკლესიას დასაშვებად არ მიაჩნია დოგმატურ დადგენილებათა, როგორც გამოცხადების ჭეშმარიტებათა, არც გაუქმება და არც გადახედვა.

კათოლიკური მოძღვრებით, - რაც დოგმად გამოცხადდა ვატიკანის I კრებაზე 1870 წელს, - იმ შემთხვევაში, როცა პაპი, როგორც რომის პირველმოძღვარი, თავისი კათედრიდან მეტყველებს და მთელი ეკლესიისათვის განსაზღვრავს მოძღვრებას სარწმუნოების ან ზნეობის შესახებ, მისი ამგვარი განსაზღვრებანი უცდომელია.

კათოლიკე ეკლესია აცხადებს, რომ კათოლიკური მოძღვრების გადმოცემა უნდა ემყარებოდეს წმიდა თომა აქვინელის (1225-1274) სწავლებას.

მოძღვრების შეუბღალაობას თვალყურს ადევნებს და დოგმების დაცვასა და ახნა-განმარტებას წარმართავს სამოციქულო საყდრის სარწმუნოების მოძღვრების კონგრეგაცია (ყოფილი წმიდა ინკვიზიცია).

კათოლიკე ეკლესიის მოძღვრება სარწმუნოებისა და ზნეობის შესახებ სრულად ჩამოყალიბებულია „კათოლიკე ეკლესიის კატეხიზმოში“.

საეკლესიო წყობა

იმ მრავალგვარ საეკლესიო მსახურებათა შორის, რასაც, ჩვეულებრივ, მორწმუნეები აღასრულებენ, გამორჩეულია იერარქიული მსახურება, რომელიც ამქვეყნად წარმოადგენს ქრისტეს, როგორც ეკლესიის მეთაურს, და მოიცავს ღმრთისმსახურების ჩატარებას, ქრისტიანული მოძღვრების ქადაგებასა და ეკლესიის მართვას. იერარქიულ მსახურებას აღასრულებენ დიაკვნები, მღვდლები და მღვდელმთავრები - ეპისკოპოსები. საეკლესიო იერარქიაში ეპისკოპოსებს განმსაზღვრელი ადგილი განეკუთვნებათ, ხოლო მღვდლები და დიაკვნები მათი დამხმარეები და მოადგილე-მონაცვლენი არიან გარკვეულ საეპისკოპოსო მოვალეობათა აღსრულებისას. საეკლესიო იერარქიაში შესვლა ხორციელდება ხელდასხმის მეშვეობით. საეკლესიო იერარქიის წევრებს სამღვდელოება ეწოდება, დანარჩენ მორწმუნეებს კი - საერონი.

კათოლიკე ეკლესიაში უმაღლესი, სრული, უშუალო, საყოველთაო და მმართველი ძალაუფლება განეკუთვნება რომის ეპისკოპოსს - პაპს ანუ უმაღლეს პონტიფექსს. პაპის სათათბირო საბჭოს წარმოადგენს კარდინალთა კოლეგია და ეპისკოპოსთა სინოდი. ადმინისტრაციულ-სამოხელეო აპარატს, რომელიც ეხმარება პაპს, აღასრულოს მისი მსახურება, რომის კურია ეწოდება. მის შემადგენლობაში შედის სახელმწიფო სამდივნო, კონგრეგაციები, სასამართლო და სხვა დაწესებულებანი. პაპის საეპისკოპოსო კათედრას რომის კურიასთან ერთად ეწოდება სამოციქულო საყდარი (ან წმიდა საყდარი). წმიდა საყდარი საერთაშორისო სამართლის სუბიექტია. მის წარმომადგენლებს სახელმწიფოთა მთავრობებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებში ნუნციუსი (დესპანი) ან სამოციქულო დელეგატი ეწოდება.

საეკლესიო ძალაუფლების მეორე უმაღლესი ინსტანცია კათოლიკე ეკლესიაში ეპისკოპოსთა კოლეგიაა, რომელიც თავის მსახურებას რომის პაპის ხელმძღვანელობით აღასრულებს. ეკლესიის მმართველობაში ეპისკოპოსთა კოლეგიურობა გამოიხატება ამა თუ იმ რეგიონის ეპისკოპოსთა შეკრებებში (საეპისკოპოსო კრება, სინოდი ან კონფერენცია) ანდა მსოფლიო კრებებში, რომელიც მთელ კათოლიკე ეკლესიას წარმოადგენს.

იმისათვის, რათა ეპისკოპოსმა აღასრულოს თავისი საღმრთისმსახურო მაკურთხეველი, სამქადაგებლო-სამოძღვრო და მმართველობითი მოვალეობანი, იგი აუცილებლად უნდა იმყოფებოდეს იერარქიულ ურთიერთობაში ეპისკოპოსთა დასთან და ამ დასის მეთაურთან - რომის პაპთან.

კათოლიკე ეკლესია შედგება ცალკეული ადგილობრივი ეკლესიებისაგან (მაგალითად, კათოლიკე ეკლესია საქართველოში), რომლებიც ერთმანეთისაგან განსხვავდება ფორმითა და სტრუქტურით. ადგილობრივი ეკლესია, შესაძლოა, იყოს: საეკლესიო დიოცეზი (ეპარქია) ან მასთან გათანაბრებული ტერიტორიული პრელატურა, ტერიტორიული სააბატო, სამოციქულო სავიკარიუსო, სამოციქულო პრეფექტურა, სამოციქულო ადმინისტრაცია, სამხედრო სამმართველო, ხოლო აღმოსავლეთის კათოლიკე ეკლესიებში, აგრეთვე, - საექსარქოსო. ცალკეულ ეკლესიას მეთაურობს დიოცეზური (საეპარქიო) ეპისკოპოსი ანდა, შესაბამისად, სამოციქულო ვიკარიუსი, სამოციქულო პრეფექტი, სამოციქულო ადმინისტრატორი, ექსარქოსი და ა.შ. დიდ და მჭიდროდ დასახლებულ დიოცეზებში ეპისკოპოსს საეკლესიო ოლქის მართვაში ეხმარება კოადიუქტორი ეპისკოპოსი ან დამხმარე ეპისკოპოსი.

არქიდიოცეზების (ანუ ისტორიულ-სახელმწიფოებრივად მნიშვნელოვანი ანდა დიდი დიოცეზების) მმართველებს ეწოდებათ არქიეპისკოპოსები, თუმცა, ამასთანავე, არსებობენ არამმართველი, ტიტულური არქიეპისკოპოსები, რომლებიც გარკვეულ საეკლესიო თანამდებობებზე იმყოფებიან (მაგალითად, ყველა სამოციქულო დესპანს მინიჭებული აქვს არქიეპისკოპოსის ტიტული). ზოგიერთ ცალკეულ შემთხვევაში დიდი დიოცეზის მმართველი ატარებს პატრიარქის ტიტულს. რამდენიმე ეპარქია, შესაძლოა, გაერთიანებული იყოს მიტროპოლიაში (საეკლესიო პროვინციაში), რომელსაც მეთაურობს მიტროპოლიტის ხარისხში მყოფი ეპისკოპოსი (ან არქიეპისკოპოსი). მსოფლიოს სახელმწიფოთა უმეტეს ნაწილში კათოლიკე ეპისკოპოსები აყალიბებენ საეპისკოპოსო კონფერენციას, რომელსაც უფლება აქვს, განსაზღვროს კათოლიკე ეკლესიის მოქმედება ამ კონკრეტულ ქვეყანაში.

ეკლესიის საფუძველი ცალკეული საკრებულოებია. მზრუნველობას საკრებულოს წევრთა მიმართ ეპისკოპოსი მიანდობს მღვდელს - საკრებულოს წინამძღვარს. ზოგჯერ წინამძღვარს ჰყავს ხოლმე დამხმარეები - ვიკარიუსები, რომლებიც, ასევე, მღვდლები არიან. ხანდახან საკრებულოები გაერთიანებულია სადეკანოზოების სახით, რომელთა მეთაურს დეკანოზი ეწოდება.

მსოფლიოს კათოლიკეთა უმრავლესობა განეკუთვნება ლათინური წესის საკრებულოებს, მაგრამ, ამასთანავე, კათოლიკე ეკლესიის მთლიანობა მოიცავს აღმოსავლური წესის კათოლიკე ეკლესიებს. ამ ეკლესიებს საკუთარი და განსაკუთრებული კანონიკური სამართალი აქვს, მათს საეკლესიო ცხოვრებას წარმართავს საკუთარი საეკლესიო იერარქია პატრიარქის ან უმაღლესი მთავარეპისკოპოსის მეთაურობით, რომელიც თანაზიარებაში იმყოფება რომის პაპთან და ორგანიზაციულად ექვემდებარება მას. ამ ეკლესიათა საქმიანობის ხელშეწყობას ემსახურება სამოციქულო საყდრის აღმოსავლეთის ეკლესიათა კონგრეგაცია.

კათოლიკე ეკლესიაში განცალკავებულ ჯგუფს წარმოადგენს სამღვდელოთა და საეროთა გამორჩეული, განსხვავებული დასი, რომელთა წევრები დებენ დროებით ან სამუდამო საგანგებო აღთქმებს და იკისრებენ გარკვეულ სულიერ ვალდებულებებს, რასაც აღიარებს და მიზანშეწონილად მიიჩნევს ეკლესია. ამგვარი ცხოვრებით ეს მორწმუნეები განსაკუთრებული სახით სწირავენ თავს ღმრთის სამსახურს და, შესაბამისად, თავიანთ თავზე იღებენ ღმრთის ერის მიმართ განსაკუთრებულ მოვალეობათა აღსრულებას. ამგვარი ერთობლივი ცხოვრებისა და მსახურებისათვის ისინი აყალიბებენ სხვადასხვა მიზანმიმართულების მქონე ღმრთივშეწირული ცხოვრების დაწესებულებებს (მათ შორის, სამონაზვნო ორდენებსა და კონგრეგაციებს) და, ამის გარდა, სამოციქულო ცხოვრების საზოგადოებებს. მათი სტატუსი, რომელიც არ განეკუთვნება ეკლესიის იერარქიულ სტრუქტურას, განსაკუთრებულია: მათ თავად აქვს საკუთარი მმართველობითი და ტერიტორიული სტრუქტურები, რასაც ცნობს და ადასტურებს სამოციქულო საყდარი. ზოგიერთ შემთხვევაში ისინი ექვემდებარება არა დიოცეზურ (საეპარქიო) ეპისკოპოსს, არამედ უშუალოდ რომის პაპს. მამაკაცთა თუ ქალთა ღმრთივშეწირულ დაწესებულებათა რიცხვი რამდენიმე ასეულია და ისინი განსხვავებულ მისიას აღასრულებენ ეკლესიასა და საზოგადოებაში (ბენედიქტელთა, ავგუსტინელთა, ფრანცისკელთა, დომინიკელთა, კარმელელთა, კამილელთა ორდენები, იესოს საზოგადოება - იეზუიტები, სალეზელთა საზოგადოება, „ოპუს დეი“, ქრისტეს ლეგიონერები და სხვ.). მათი საქმიანობის წარმართვას ემსახურება სამოციქულო საყდრის ღმრთივშეწირული ცხოვრების დაწესებულებათა და სამოციქულო ცხოვრების საზოგადოებათა კონგრეგაცია.

კათოლიკე ეკლესიის შიდაწყობა ემყარება „კანონიკური სამართლის კოდექსს“.

ღმრთისმსახურება

კათოლიკე ეკლესია თავის წიაღში მოიცავს მრავალ, სხვადასხვაგვარ საღმრთისმსახურო ტრადიციას. მიუხედავად იმისა, რომ მსოფლიოს კათოლიკეთა უმრავლესობა ლათინურ, ანუ რომაულ წესს მიეკუთვნება (საკუთრივ მათ მიემართება სახელდება: რომის კათოლიკე), სხვადასხვა ლიტურგიული ტრადიციის კათოლიკეები ღმრთისმსახურებას აღასრულებენ განსხვავებული წესით, რომელთა რიცხვი ოცზე მეტია (მათ შორისაა ბიზანტიური, მარონიტული, ალექსანდრიული, ანტიოქიური, კოპტური, ქალდეური, მალაბარული, სომხური და სხვ.; ისტორიულად დადასტურებულია ქართული წესის კათოლიკური ღმრთისმსახურების არსებობაც). სხვადასხვა აღმოსავლური წესი, რიტუალურად, თითქმის არ განსხვავდება რომის ეკლესიასთან განყოფილობაში მყოფ ამავე ტრადიციის ეკლესიათა საღმრთისმსახურო ქმედებებისა და ტრადიციებისაგან.

ლათინური წესის ღმრთისმსახურება თავდაპირველად მხოლოდ ლათინურად აღესრულებოდა, მაგრამ ვატიკანის II კრების (1962-1965) შემდეგ დაშვებულ იქნა წირვის აღსრულება ეროვნულ ენებზეც, რაც ამჟამად უფრო ჩვეულებრივია. ამავე კრებაზე მნიშვნელოვნად შეიცვალა წირვის აღსრულების წესებიც.

კათოლიკეთა უდიდესი ნაწილისათვის ლიტურგიული წლის საფუძვლად მიღებულია გრიგოლის კალენდარი, თუმცა ზოგიერთ ქვეყანაში კათოლიკეები საეკლესიო-ლიტურგიულ ცხოვრებაში იულიუსის კალენდრით სარგებლობენ.

ღმრთისმსახურების სწორ, მოძღვრებასთან შესაბამის აღსრულებას თვალყურს ადევნებს სამოციქულო საყდრის ღმრთისმსახურებისა და საიდუმლოთა კონგრეგაცია.

სოციალური მოძღვრება

კათოლიკე ეკლესიის სოციალური მოძღვრება საფუძვლიანი და მკაფიოა, რაც განპირობებულია იმითაც, რომ ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებიდან ეკლესია აქტიურად მონაწილეობდა საერო ცხოვრებაში, ხოლო შემდგომში რთული და ხშირად მტკივნეული ურთიერთობის მოგვარება უწევდა თანამედროვე საზოგადოებებსა და სახელმწიფოებთან.

ეკლესიის სოციალურ მოძღვრებად მიჩნეულია სოციალურ-ფილოსოფიური და სოციალურ-თეოლოგიური ცოდნის ერთიანობა ადამიანური საზოგადოების არსისა და მოწყობის შესახებ (სოციალურ-ფილოსოფიური ცოდნა ეფუძნება ადამიანის საზოგადოებრივ ბუნებას, ხოლო სოციალურ-თეოლოგიური ცოდნის საფუძვლად მიჩნეულია ქრისტიანული მოძღვრება ხსნის შესახებ) და, აქედან გამომდინარე, კონკრეტული საზოგადოების მოსაწყობად გამოსადეგი ამოცანები და წესები.

კათოლიკური სოციალური მოძღვრება, რომელიც თავდაპირველად წმიდა ავგუსტინეს სწავლებას ემყარებოდა, შემდგომ კი - წმიდა თომა აქვინელისას, საზოგადოების მოწყობის უმთავრეს საფუძვლად მიიჩნევს ინტეგრალურ პერსონალიზმსა და სოლიდარობას, დანახულს საერთო სარგებლის პერსპექტივიდან. საერთო სარგებლის იდეა პიროვნებისა და საზოგადოების კოლექტიური თანაცხოვრების იმგვარი მოდელია, რომლის განხორციელებითაც პიროვნებას საშუალება ეძლევა დაცულ იქნეს, ერთი მხრივ, ტოტალიტარისტული მმართველობის საფრთხისაგან, ხოლო, მეორე მხრივ, არ იქნეს ჩაკეტილი თავკერძობისა თუ მომხმარებლობის შეზღუდულ ჩარჩოებში, რათა მან საკუთარი მეობის სრული გაღვივებახორცშესხმაც შეძლოს - რამე ხელშეშლის ან დაბრკოლების გარეშე - და საზოგადოების ნამდვილი წევრობაც სრულფასოვნად განიცადოს.

ადამიანის ღირსებისა და უფლებების პირველადი წყარო თავად ღმერთია, რომელმაც ადამიანი სულიერ და ხორციელ, პიროვნულ და საზოგადოებრივ არსებად შექმნა. ამის გამო ყველა ადამიანი თანასწორი, ერთადერთი და ღმრთის თანაზიარია, მაგრამ მისი თავისუფალი ნება და თავისუფალი არჩევანის უფლება ხელშეუვალია. კათოლიკური თვალსაზრისით, ცოდვითდაცემამ იმოქმედა ადამიანის ბუნებაზე, მაგრამ მას ვერ წაართვა ბუნებრივი უფლებები, და რამდენადაც მისი ბუნება კაცობრიობის საბოლოო ხსნამდე უცვლელია, თავად ღმერთსაც არა აქვს შესაძლებლობა, წაართვას ან შეზღუდოს ადამიანის თავისუფლება. პაპის იოანე პავლე IIის სიტყვებით, „ადამიანური პიროვნება არის და უნდა იყოს ყველა საზოგადოების საფუძველი, საგანი და მიზანი“.

კათოლიკე ეკლესიისათვის განმსაზღვრელი საზოგადოებრივი ღირებულებებია ადამიანური პიროვნების თავისუფლება და ღირსება, ადამიანის შეულახავი უფლებები ჩასახვის პირველი წუთიდან მიწიერი ცხოვრების უკანასკნელ წუთამდე, ადამიანთა თანადგომა, ქალისა და მამაკაცის ქორწინებაზე დაფუძნებული ოჯახი, შრომის კურთხევა და პატივისცემა.

„ეკლესიის სოციალური მოძღვრების კომპენდიუმი“, რომელშიც შეჯამებულადაა გადმოცემული კათოლიკე ეკლესიის პოზიცია ადამიანისა და საზოგადოების ურთიერთმიმართების შესახებ, 2004 წელს გამოქვეყნდა.

ისტორიული მიმოხილვა

კათოლიკური თვალსაზრისით, ეკლესიის ფუძემდებელია იესო ქრისტე და, შესაბამისად, ეკლესიის ისტორიაც ღმრთის ძის - იესოს - განხორციელებიდან იღებს დასაბამს.

ეკლესიის ისტორიაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მოციქულთა ხანას, როცა ჩამოყალიბებას იწყებს ეკლესიის მოძღვრება, ღმრთისმსახურება, წყობა. ამ დროიდან IV საუკუნის დასაწყისამდე ეკლესიის ცხოვრებას მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს მოწამეობრივი სულისკვეთება - დაპირისპირება ერთი მხრივ, ქრისტიანებს, ქრისტიანულ საკრებულოებს, მთელს ეკლესიასა და, მეორე მხრივ, წარმართულ სახელმწიფოს შორის, რაკიღა ქრისტიანული სარწმუნოების გავრცელების თავდაპირველი ნიადაგი უმთავრესად რომის იმპერიით შემოიფარგლებოდა. 313 წლის მილანის ედიქტის შემდეგ ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის უფრო მშვიდობიანი ურთიერთობა მყარდება, მტკიცდება ეკლესიის საზოგადოებრივი მდგომარეობა, მოწამეობას კი მოღვაწეობა ენაცვლება: იწყება სამონაზვნო ცხოვრების აყვავება ქრისტიანულ აღმოსავლეთსა თუ დასავლეთში. დასავლური მონაზვნობის ფუძემდებლად ბენედიქტე ნურსიელი მიიჩნევა, ხოლო დაფუძნების თარიღად - 529 წელი.

ამავე დროს, თავად იმპერიის ნგრევის მიუხედავად, თანდათანობით უფრო მყარი ხდება ეკლესიის მოძღვრება და წყობა. თუ აღმოსავლეთ საქრისტიანოში საუკუნეების განმავლობაში არ წყდება სამოძღვრო-დოგმატიკური კამათები, რაც საბოლოოდ მართლმორწმუნე მოძღვრების ჩამოყალიბების საფუძველს იძლევა, დასავლეთი საქრისტიანო კანონიკურად და სტრუქტურულად აწესრიგებს საეკლესიო ცხოვრებას.

რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ ჩამოყალიბებას იწყებს პაპის სახელმწიფო - ცალკე პოლიტიკური ერთეული, რომელსაც რომის ეპისკოპოსი უდგას სათავეში. 800 წელს კი პაპის ხელშეწყობით, მისი სულიერი მხარდაჭერით დაფუძნდება რომის საღმრთო იმპერია, სადაც ერთმანეთისაგან მკაცრად უნდა ყოფილიყო გამიჯნული სასულიერო და საერო მმართველობა, თუმცა მაინც, საუკუნეების განმავლობაში, მათ შორის, არცთუ იშვიათად, გაღვივებულა კონფლიქტი.

შუა საუკუნეების განმავლობაში ეკლესია წარმართავს იმპერიის მოსახლეობის სულიერ ცხოვრებას, გაშლის ფართო სამისიონერო საქმიანობას, შეაქვს ევროპის ხალხებს შორის მეურნეობისა და კულტურის ჩვევები.

განსაკუთრებული ღვაწლი ამ საქმეში სამონაზვნო-სამონასტრო ორდენებს ეკუთვნის. ბენედიქტელთა ორდენსა და მის განშტოებებს XIII საუკუნიდან მხარში ამოუდგება უპოვართა ორდენები: ფრანცისკელები და დომინიკელები, რომლებიც ეკლესიას ახალ სულიერ და ინტელექტუალურ სულისკვეთებას შთაბერავენ. ამავე ხანებში ეკლესიის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ხდება ჯვაროსნული ლაშქრობები, რომლებიც მიზნად ისახავდა ქრისტიანულ წმიდა ადგილთა გათავისუფლებას მუსლიმთა ბატონობისაგან.

XI საუკუნიდან იწყება „აღმოსავლური სქიზმა“ ანუ აღმოსავლეთის საქრისტიანოს განხეთქილება კათოლიკე ეკლესიასთან, რომელმაც 1054 წლის ურთიერთ ანათემის შემდეგ თანდათანობით შეუქცევადი ხასიათი მიიღო, რასაც ბოლო ვერ მოუღო ვერც ფერარა-ფლორენციის კრებამ, სადაც 1439 წელს გამოცხადდა უნია, ანუ აღმოსავლური და დასავლური ქრისტიანობის გაერთიანება რომის ეპისკოპოსის მეთაურობით.

XIV საუკუნეში, თითქმის შვიდი ათეული წლის განმავლობაში, პაპების რეზიდენცია რომიდან გადატანილი იყო ფრანგულ ქალაქ ავინიონში, და ეს ხანა „ავინიონის ტყვეობის“ სახელითაა ცნობილი. პაპის რომში დაბრუნებას მოჰყვა „დასავლეთის დიდი სქიზმა“, როდესაც პაპის საყდარი ერთდროულად ორ ან სამ მღვდელმთავარს ეპყრო, რომლებიც ერთმანეთს არ ცნობდნენ ეკლესიის მეთაურად. ამავე დროს, შესაბამისად, დაყოფილი იყო ევროპული კათოლიკური სახელმწიფოები თავიანთი სამღვდელოებითა და მრევლით. მხოლოდ 1417 წელს, კონსტანცის კრებაზე, მოხერხდა განხეთქილების დაძლევა, რის შედეგადაც კათოლიკე ეკლესია ისევ გაერთიანდა.

XVI საუკუნის დასაწყისში ეკლესია აღმოჩნდა ეგრეთ წოდებული რეფორმაციის პირისპირ, რომელსაც მარტინ ლუთერის ქადაგებებმა დაუდო სათავე. იწყება ბრძოლა ეკლესიის მოძღვრების, სამღვდელოების, მონაზვნობის წინააღმდეგ. მთელ ევროპაში რეფორმაციის ქარიშხალი ამოიჭრა, რომელმაც ბევრი ევროპული ქვეყნის მოსახლეობა მოსწყვიტა კათოლიკე ეკლესიას. შედეგად, ნელ-ნელა შეიქმნა განსხვავებული მიმართულების პროტესტანტული საკრებულოები. ამ გამოწვევას ეკლესიამ უპასუხა ტრიდენტის კრებაზე (1545-1563), რომელზეც მკაფოდ ჩამოყალიბდა კათოლიკე ეკლესიის მოძღვრება ხსნის, წმიდა წერილისა და წმიდა გადმოცემის, საიდუმლოთა შესახებ. რეფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლაში გადამწყვეტი წვლილი შეიტანა იესოს საზოგადოებამ (ანუ იეზუიტთა კონგრეგაციამ), რომლის ფუძემდებელია ეგნატე ლოიოლა. ტრიდენტის კრების შემდგომ ეკლესიაში მყარდება დოგმატური და ლიტურგიული წესრიგი, ძლიერდება სამღვდელოების სულიერი და ინტელექტუალური მზადყოფნა (მაგალითად, სემინარიების შექმნით), ფართოდ იშლება სამისიონერო საქმიანობა, საფუძველი ედება ახალი კონგრეგაციების მოღვაწეობას.

საფრანგეთის რევოლუციის დროს, 1789 წლიდან, სისხლიანი სეკულარიზაციის პირობებში, იწყება კათოლიკე ეკლესიის სასტიკი დევნა, რომელიც რამდენადმე შენელდა ნაპოლეონის ბატონობისას. სწორედ მის დროს წყვეტს არსებობას რომის საღმრთო იმპერიაც.

1854 წელს პაპი პიუს IX აცხადებს დოგმას წმიდა მარიამის უბიწოდ ჩასახვის შესახებ, 1870 წელს კი ვატიკანის I-მა კრებამ გამოაცხადა დოგმა პაპის უცდომლობის შესახებ სარწმუნოებისა და ზნეობის საკითხებში.

XIX საუკუნის განმავლობაში ძლიერდება საერო სახელმწიფოთა შეტევა პაპობის წინააღმდეგ, მეტად მწვავდება ე.წ. „რომის საკითხი“ - საკითხი პაპის სახელმწიფოს არსებობის შესახებ. 1870 წელს იტალიის სამეფოს ჯარებმა დაიკავეს რომი, რომელიც იტალიის დედაქალაქად გამოცხადდა, რის შედეგადაც არსებობა შეწყვიტა პაპის სახელმწიფომ. მისი არსებობა განახლდა მხოლოდ 1929 წელს ქალაქ-სახელმწიფო ვატიკანის, ანუ წმიდა საყდრის, სახით.

XX საუკუნის პირველ ათწლეულებამდე გამწვავებული იყო დამოკიდებულება ზოგიერთ სახელმწიფოსთან (კერძოდ, იტალიასთან, გერმანიასთან, საფრანგეთთან), რომელთა მთავრობები კათოლიკე ეკლესიის საწინააღმდეგო სულისკვეთებით იყვნენ განმსჭვალული. მოგვიანებით ეკლესია ახერხებს კონკორდატების მეშვეობით მოაგვაროს ურთიერთობა ბევრ სახელმწიფოსთან, თუმცა არაერთ ქვეყანაში ანტიეკლესიურმა ძალებმა დაუნდობელი დევნა გააჩაღეს ეკლესიის წინააღმდეგ (ბოლშევიკურ რუსეთში - საბჭოთა კავშირში, რესპუბლიკურ მექსიკაში, რესპუბლიკურ ესპანეთში, მაოისტურ ჩინეთში, კომუნისტურ აღმოსავლეთ ევროპაში). ეკლესიის დევნის, კომუნისტური და ნაციონალ-სოციალისტური გამოწვევების, II მსოფლიო ომის განსაცდელის პირობებში კათოლიკე ეკლესიის დამოუკიდებლობა და მორალური არჩევანი შეინარუნეს პაპებმა პიუს XI-მ და პიუს XII-მ.

1950 წელს პიუს XII აცხადებს დოგმას წმიდა მარიამის ზეცად აღყვანების შესახებ.

ეკლესიის ცხოვრებაში უდიდესი მნიშვნელობა ჰქონდა ვატიკანის II კრებას (1962-1965), რომელიც მოიწვია პაპმა იოანე XIII-მ და შემდგომ წარმართა პაპმა პავლე VI-მ. კრებამ განსაზღვრა და განაახლა ეკლესიის ადგილი და როლი თანამედროვე საზოგადოებაში, განახორციელა ლიტურგიული რეფორმა, შესამჩნევი ბიძგი მისცა კონფესიათაშორის დიალოგს.

იოანე პავლე II-ის პაპობის პერიოდი (1978-2005) აღბეჭდილი იყო არა მხოლოდ ეკლესიის ტრადიციული ღირებულებებისადმი მტკიცე ერთგულებით, არამედ ღიაობითაც საზოგადოების სხვადასხვა ფენების მიმართ, რამაც თვალსაჩინოდ გააფართოვა იმათი რიცხვი, ვინც ყურს უგდებს ეკლესიის ხმას. პაპი დაუფარავად დაუპირისპირდა კომუნისტურ იდეოლოგიასა და მმართველობას და მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ამ სისტემის მსხვრევაში.

XX საუკუნის ბოლოსა და XXI საუკუნის დასაწყისისათვის კათოლიკე ეკლესიამ ყველა კონტინენტზე შესამჩნევად გაიმყარა თავისი სულიერი, კანონიკური და საზოგადოებრივი მდგომარეობა. (მერაბ ღაღანიძე)

წყარო

რელიგიები საქართველოში