მალაკნები
Labashidze (განხილვა | წვლილი) |
(→წყარო) |
||
| (ერთი მომხმარებლის 12 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''მალაკნები''' - რუსეთში აღმოცენებული [[რელიგია|რელიგიური]] მოძრაობა და ეთნოგრაფიული ჯგუფია; ექსტაზურ-[[მისტიკა|მისტიკური]] და, ამასთანავე, | + | '''მალაკნები''' - [[რუსეთი|რუსეთში]] აღმოცენებული [[რელიგია|რელიგიური]] მოძრაობა და ეთნოგრაფიული ჯგუფია; [[ექსტაზი|ექსტაზურ]]-[[მისტიკა|მისტიკური]] და, ამასთანავე, იბლიურ-რაციონალური მიმართულება; ჩამოყალიბდა [[დუხობორები|დუხობორების]] წრეში, მათთან დაპირისპირების შედეგად. დამაარსებელი - სემიონ უკლეინი (XVIII-XIX სს.). |
ცობილია, აგრეთვე სახელით „სულიერი [[ქრისტიანობა|ქრისტიანების]] საზოგადოებათა კავშირი“, ანდა - „სულიერი ქრისტიანები“. გამოირჩევა [[ბიბლია|ბიბლიის]] ტექსტის სიმბოლური და ალეგორიული გააზრებითა და ებრაული და მუსლიმური წარმომავლობის საწესჩვეულებო თავისებურებებით. | ცობილია, აგრეთვე სახელით „სულიერი [[ქრისტიანობა|ქრისტიანების]] საზოგადოებათა კავშირი“, ანდა - „სულიერი ქრისტიანები“. გამოირჩევა [[ბიბლია|ბიბლიის]] ტექსტის სიმბოლური და ალეგორიული გააზრებითა და ებრაული და მუსლიმური წარმომავლობის საწესჩვეულებო თავისებურებებით. | ||
| − | მალაკანთა კომპაქტური დასახლებები | + | მალაკანთა კომპაქტური დასახლებები რუსეთის] გარდა, [[ამიერკავკასია|ამიერკავკასიაში]], [[აშშ|აშშ-სა]] და [[ბრაზილია|ბრაზილიაში]] გვხვდება. |
[[ფაილი:Malaknebis sofrli.jpg|thumb|250პქ|მალაკნების სოფელი, ერმაკოვის ფოტო]] | [[ფაილი:Malaknebis sofrli.jpg|thumb|250პქ|მალაკნების სოფელი, ერმაკოვის ფოტო]] | ||
მათი საერთო რიცხვი, არაზუსტი მონაცემებით, მილიონია. | მათი საერთო რიცხვი, არაზუსტი მონაცემებით, მილიონია. | ||
==== სახელი ==== | ==== სახელი ==== | ||
| − | სიტყვა „მალაკანს“ სხვადასხვანაირად განმარტავენ. ერთი თვალსაზრისით, უკლეინის მიმდევრებს ასე იმიტომ ეწოდათ, რომ ისინი [[მარხვა|მარხვის]] დროს რძეს სვამდნენ. ე.ი. „მალაკანი“ მომდინარეობს სიტყვისაგან „მოლოკო“ (რუს.). მეორენი ამ სახელს მდინარე მოლოჩნაიასთან აკავშირებენ, რომლის ნაპირებზე მალაკნების დიდი ნაწილი სახლობდა. სხვა ეტიმოლოგიის თანახმად, ასეთი სახელდების მიზეზი მალაკანთა მცირერიცხოვნებაა. თავად მალაკნები თავიანთ თავს და მოძღვრებას „სუფთა სულიერ რძეს“ ადარებენ და თვლიან, რომ ეს მათი თვითსახელწოდებაა, დაფუძნებული [[პეტრე მოციქული|პეტრე მოციქულის]] სიტყვებზე: თქვენ, „''როგორც ახალშობილმა ყრმებმა, ინატრეთ სულიერი სუფთა რძე, რათა იმით გაიზარდოთ ხსნისათვის''“ (1 კორ. 3:2; ებრ. 5:12; 1 პეტრე 2:2). | + | სიტყვა „მალაკანს“ სხვადასხვანაირად განმარტავენ. ერთი თვალსაზრისით, უკლეინის მიმდევრებს ასე იმიტომ ეწოდათ, რომ ისინი [[მარხვა|მარხვის]] დროს რძეს სვამდნენ. ე.ი. „მალაკანი“ მომდინარეობს სიტყვისაგან „მოლოკო“ (რუს.). მეორენი ამ სახელს [[მდინარე]] მოლოჩნაიასთან აკავშირებენ, რომლის ნაპირებზე მალაკნების დიდი ნაწილი სახლობდა. სხვა ეტიმოლოგიის თანახმად, ასეთი სახელდების მიზეზი მალაკანთა მცირერიცხოვნებაა. თავად მალაკნები თავიანთ თავს და მოძღვრებას „სუფთა სულიერ რძეს“ ადარებენ და თვლიან, რომ ეს მათი თვითსახელწოდებაა, დაფუძნებული [[პეტრე მოციქული|პეტრე მოციქულის]] სიტყვებზე: თქვენ, „''როგორც ახალშობილმა ყრმებმა, ინატრეთ სულიერი სუფთა რძე, რათა იმით გაიზარდოთ ხსნისათვის''“ (1 კორ. 3:2; ებრ. 5:12; 1 პეტრე 2:2). |
| − | სამეცნიერო ლიტერატურაში უფრო სარწმუნოდ ის თვალსაზრისი ითვლება, რომლის თანახმად მათ ეს სახელი [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლებმა]] შეარქვეს, რადგან მარხვის დროს რძის ნაწარმს ჭამდნენ. სხვანაირად რომ ვთქვათ, ამ სახელწოდებაში გამოხატულია ოპონენტების სარკაზმი, რაც ამ სარწმუნოების მიმდევართა მიერ მაგარ სასმელებზე უარის თქმით იყო გამოწვეული. ამას ის ფაქტიც ადასტურებს, რომ ეს სახელი პირველად სახელმწიფო აქტებში გვხდება. | + | სამეცნიერო ლიტერატურაში უფრო სარწმუნოდ ის თვალსაზრისი ითვლება, რომლის თანახმად მათ ეს სახელი [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლებმა]] შეარქვეს, რადგან მარხვის დროს რძის ნაწარმს ჭამდნენ. სხვანაირად რომ ვთქვათ, ამ სახელწოდებაში გამოხატულია ოპონენტების [[სარკაზმი]], რაც ამ სარწმუნოების მიმდევართა მიერ მაგარ სასმელებზე უარის თქმით იყო გამოწვეული. ამას ის ფაქტიც ადასტურებს, რომ ეს სახელი პირველად სახელმწიფო აქტებში გვხდება. |
==== ისტორია ==== | ==== ისტორია ==== | ||
| − | XVIII საუკუნის 60-იანი წლების ბოლოს ტამბოვის გუბერნიაში დუხობორების თემის წევრმა, პობიროხინის მოწაფემ, თერძმა სემიონ უკლეინმა წინამორბედისაგან შესამჩნევად განსხვავებული მოძღვრება და ტრადიცია ჩამოაყალიბა - მალაკნობა. უკლეინს, პროფესიის შესაბამისად, სოფელ-სოფელ სიარული უხდებოდა. ერთ დღეს მან დუხობორთა თემის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, პობიროხინი, გაიცნო, მისი ქალიშვილი ცოლად შეირთო და მის თემსაც შეუერთდა. ხუთი წლის შემდეგ ცოლ-ქმარი განქორწინდნენ, რადგან უკლეინი ვერ შეეგუა მეუღლისა და სიმამრის სარწმუნოების მთავარ დებულებას, რომლის თანახმად რელიგიური ჭეშმარიტების ერთადერთი წყარო შინაგანი გაცისკროვნებაა. მალე იგი ტვეტოტინოვის რაციონალურ-პროტესტანტული სკოლის მიმდევრებს დაუახლოვდა, შეითვისა მათი იდეების ნაწილი და ისინი დუხობორების რწმენასა და ტრადიციებს შეუხამა. ასე ჩამოყალიბდა ახალი რელიგიური მიმდინარეობა და თემი. მან თანამოაზრეთაგან 70 „მოციქული“ გამოყო და მათთან ერთად, ზარზეიმით და [[ფსალმუნი|ფსალმუნების]] გალობით, ტამბოვში შევიდა, მაგრამ იქ ისინი პოლიციამ დააპატიმრა. საქმე იმპერატორ ეკატერინე II-ის ყურამდე მივიდა, რომელმაც ბრძანა, არ გადაეცათ პატიმრები სასამართლოსათვის, თუკი [[ეკლესია|ეკლესიაში]] დაბრუნების სურვილს გამოთქვამდნენ. ამ წინადადებას უკლეინი დაეთანხმა, მაგრამ მოიპოვა თუ არა თავისუფლება, კვლავ თავისი მოძღვრების ქადაგებას შეუდგა. მისი თანამოაზრეების რიცხვმა მის სიცოცხლეში 5000-ს მიაღწია. ეს მიმდინარეობა მალე სარატოვის, ვორონეჟის, ასტრახანისა და რუსეთის სხვა გუბერნიებშიც გავრცელდა. | + | XVIII საუკუნის 60-იანი წლების ბოლოს ტამბოვის გუბერნიაში [[დუხობორები|დუხობორების]] თემის წევრმა, პობიროხინის მოწაფემ, თერძმა სემიონ უკლეინმა წინამორბედისაგან შესამჩნევად განსხვავებული მოძღვრება და ტრადიცია ჩამოაყალიბა - მალაკნობა. უკლეინს, პროფესიის შესაბამისად, სოფელ-სოფელ სიარული უხდებოდა. ერთ დღეს მან დუხობორთა თემის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, პობიროხინი, გაიცნო, მისი ქალიშვილი ცოლად შეირთო და მის თემსაც შეუერთდა. ხუთი წლის შემდეგ ცოლ-ქმარი განქორწინდნენ, რადგან უკლეინი ვერ შეეგუა მეუღლისა და სიმამრის სარწმუნოების მთავარ დებულებას, რომლის თანახმად [[რელიგია|რელიგიური]] ჭეშმარიტების ერთადერთი წყარო შინაგანი გაცისკროვნებაა. მალე იგი ტვეტოტინოვის რაციონალურ-პროტესტანტული სკოლის მიმდევრებს დაუახლოვდა, შეითვისა მათი იდეების ნაწილი და ისინი დუხობორების რწმენასა და ტრადიციებს შეუხამა. ასე ჩამოყალიბდა ახალი რელიგიური მიმდინარეობა და თემი. მან თანამოაზრეთაგან 70 „მოციქული“ გამოყო და მათთან ერთად, ზარზეიმით და [[ფსალმუნი|ფსალმუნების]] გალობით, ტამბოვში შევიდა, მაგრამ იქ ისინი პოლიციამ დააპატიმრა. საქმე იმპერატორ ეკატერინე II-ის ყურამდე მივიდა, რომელმაც ბრძანა, არ გადაეცათ პატიმრები სასამართლოსათვის, თუკი [[ეკლესია|ეკლესიაში]] დაბრუნების სურვილს გამოთქვამდნენ. ამ წინადადებას უკლეინი დაეთანხმა, მაგრამ მოიპოვა თუ არა თავისუფლება, კვლავ თავისი მოძღვრების ქადაგებას შეუდგა. მისი თანამოაზრეების რიცხვმა მის სიცოცხლეში 5000-ს მიაღწია. ეს მიმდინარეობა მალე სარატოვის, ვორონეჟის, ასტრახანისა და რუსეთის სხვა გუბერნიებშიც გავრცელდა. |
| − | მალაკნების სულიერ ცხოვრებაში დიდი ადგილი, მოგვიანებით, ესქატოლოგიურმა მოლოდინმა დაიჭირა. XIX საუკუნის დასაწყისში უკლეინის ერთმა მოწაფემ, როდესაც | + | მალაკნების სულიერ ცხოვრებაში დიდი ადგილი, მოგვიანებით, [[ესქატოლოგია|ესქატოლოგიურმა]] მოლოდინმა დაიჭირა. XIX საუკუნის დასაწყისში უკლეინის ერთმა მოწაფემ, როდესაც [[ირანი]]დან დაბრუნდა, მხსნელის მალე მოსვლის შესახებ ქადაგება დაიწყო. მისი თქმით, მხსნელი დედამიწის ყველა კუთხის მართლმორწმუნეებს შეკრებს იქ, სადაც რძე და [[თაფლი]] ღვარად მოედინება. იგულისხმება [[არარატის მთა|არარატის მთის]] შემოგარენი, სადაც [[ღმერთი]] ახალ [[იერუსალიმი|იერუსალიმს]] - ათასწლოვან სამეფოს - დაამყარებს. ასეთი წინასწარმეტყველება გვხვდება იუნგ შილინგის წიგნში „გამარჯვების სიმღერა“, სადაც ასევე აღნიშნულია, რომ [[ქრისტე|ქრისტეს]] მეორედ მოსვლას წინ [[ელია]]სა და ენოქის მოსვლა უნდა უძღოდეს. 1833 წელს მელიტოპოლელმა ტერენტი ბელეზოროვმა თავი ელიად გამოაცხადა და დაასახელა დღე, როდესაც იგი კვლავ ზეცაში ამაღლდებოდა, მაგრამ რადგან დათქმულ დღეს ეს სასწაული არ მოხდა, ბელეზოროვი პოლიციას თავად მალაკნებმა გადასცეს. 1836 წელს ცრუქრისტეც გამოჩნდა - ლუკიანე პეტროვი, რომელმაც დაარწმუნა მალაკნები, მიეტოვებინათ ყოველგვარი საქმიანობა, შემოსილიყვნენ მბრწყინავი შესამოსელით და აღთქმული ქვეყნისაკენ, [[კავკასია|კავკასიისაკენ]], აეღოთ გეზი, რადგან იქ ქრისტეს ათასწლოვანი მეუფება მალე დაიწყებოდა. პეტროვი თითქოს სასწაულებსაც ახდენდა, რის გამოც მან ბევრი დაარწმუნა და კავკასიაში გადასახლება გადააწყვეტინა. |
| − | პირველი მალაკნები, ისე როგორც პირველი დუხობორები, სოციალური უსამართლობით უკმაყოფილო გლეხები იყვნენ. ისინი პუგაჩოვის | + | პირველი მალაკნები, ისე როგორც პირველი დუხობორები, სოციალური უსამართლობით უკმაყოფილო გლეხები იყვნენ. ისინი პუგაჩოვის [[აჯანყება]]ში მონაწილეობდნენ, მაგრამ ამ აჯანყების დამარცხების შემდეგ პოლიტიკურ [[ბრძოლა]]ზე ხელი აიღეს და მთლიანად რელიგიურ განცდებში ჩაიძირნენ; გაუმძაფრდათ მეორედ მოსვლის მოლოდინის განცდა და ზეციური [[სამოთხე|სამოთხის]] მალე განახლების იმედი. |
| − | მალაკანთა პირველი სპეციფიკური ნიშანი, რითაც მათ საზოგადოების ყურადღება მიიპყრეს და მძაფრი რეაქცია გამოიწვიეს, [[ნათლისღება|ნათლისღების]] [[რიტუალი|რიტუალზე]] (წყლით ნათლობაზე) უარის თქმა იყო. ამ და ბევრი სხვა მიზეზის გამო დუხობორებსა და მალაკნებს, წარმოშობითა და ცხოვრების სტილის მიხედვით მონათესავე ხალხს, მართლმადიდებელმა ეკლესიამ და მთავრობამ იმთავითვე სექტის კვალიფიკაცია მიანიჭეს და მათ წინააღმდეგ რეპრესიულ ზომებს მიმართეს. აშკარა დევნა XIX საუკუნის დამდეგს დაიწყო და თითქმის მთელ საუკუნეს გასტანა. დევნის ერთ-ერთი ძირითადი საფუძველი ის იყო, რომ დუხობორები და მალაკნები იმპერატორს ღვთისგან ცხებულ მეფედ არ აღიარებდნენ, თუმცა მას მორჩილებას უცხადებდნენ და მის მიმართ ლოცვებსაც აღავლენდნენ, მაგრამ მთავრობის გულის მოგებას ვერ ახერხებდნენ, რადგან მათი მოძღვრება და პრაქტიკა | + | მალაკანთა პირველი სპეციფიკური ნიშანი, რითაც მათ საზოგადოების ყურადღება მიიპყრეს და მძაფრი რეაქცია გამოიწვიეს, [[ნათლისღება|ნათლისღების]] [[რიტუალი|რიტუალზე]] (წყლით [[ნათლობა|ნათლობაზე]]) უარის თქმა იყო. ამ და ბევრი სხვა მიზეზის გამო დუხობორებსა და მალაკნებს, წარმოშობითა და ცხოვრების სტილის მიხედვით მონათესავე ხალხს, მართლმადიდებელმა ეკლესიამ და მთავრობამ იმთავითვე სექტის კვალიფიკაცია მიანიჭეს და მათ წინააღმდეგ რეპრესიულ ზომებს მიმართეს. აშკარა დევნა XIX საუკუნის დამდეგს დაიწყო და თითქმის მთელ საუკუნეს გასტანა. დევნის ერთ-ერთი ძირითადი საფუძველი ის იყო, რომ დუხობორები და მალაკნები იმპერატორს ღვთისგან ცხებულ მეფედ არ აღიარებდნენ, თუმცა მას მორჩილებას უცხადებდნენ და მის მიმართ [[ლოცვა|ლოცვებსაც]] აღავლენდნენ, მაგრამ მთავრობის გულის მოგებას ვერ ახერხებდნენ, რადგან მათი მოძღვრება და პრაქტიკა [[პაციფიზმი]]თ გამოირჩეოდა და ბევრი [[არმია]]ში სამსახურზეც უარს ამბობდა. |
| − | პირველი ოფიციალური დოკუმენტი, რომელმაც მალაკნების დევნას ლეგიტიმური სტატუსი შესძინა, არის 1830 წლის 20 ოქტომბრის დადგენილება, რომელიც უმაღლესმა სამთავრობო კრებამ გამოიტანა. მასში დუხობორები და მალაკნები, ხატთამებრძოლები, გაიუდევებულები, ე.ი. სუბოტნიკები და სხვები გამოცხადებული არიან ქვეყნისა და ეკლესიისათვის „განსაკუთრებით მავნე | + | პირველი ოფიციალური დოკუმენტი, რომელმაც მალაკნების დევნას ლეგიტიმური სტატუსი შესძინა, არის 1830 წლის 20 ოქტომბრის დადგენილება, რომელიც უმაღლესმა სამთავრობო კრებამ გამოიტანა. მასში დუხობორები და მალაკნები, ხატთამებრძოლები, გაიუდევებულები, ე.ი. სუბოტნიკები და სხვები გამოცხადებული არიან ქვეყნისა და ეკლესიისათვის „განსაკუთრებით მავნე [[ერეტიკოსი|ერეტიკოსება]]დ“. ამის გამო ამ დოკუმენტმა ჩამოთვლილი „[[სექტა|სექტების]]“ მიმდევართა დეპორტაციას ხელფეხი გაუხსნა. აღნიშნულ დადგენილებას დაემატა იმპერატორ ნიკოლოზ I-ის დეკრეტი, რომელიც დუხობორებისა და მალაკნების კავკასიაში გადასახლებას ითვალისწინებდა. გაიმართა სასამართლოები. ვინც მართლმადიდებელ ეკლესიაში დაბრუნებაზე უარს იტყოდა, მას სასჯელი ემუქრებოდა. |
| − | 1830 წლიდან მალაკნებისა და დუხობორების მამაპაპეული მიწაწყლიდან აყრისა და კავკასიაში, ყირიმსა და ციმბირში გადასახლების პროცესი დაიწყო. თუმცა საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ გადასახლება ზოგჯერ ნებაყოფლობითაც (ადმინისტრაციული ძალადობის გარეშე) ხდებოდა. ნაწილმა რუსეთის საზღვრების გადალახვა მოახერხა და ახალი სამშობლო შორეულ | + | 1830 წლიდან მალაკნებისა და დუხობორების მამაპაპეული მიწაწყლიდან აყრისა და კავკასიაში, ყირიმსა და ციმბირში გადასახლების პროცესი დაიწყო. თუმცა საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ გადასახლება ზოგჯერ ნებაყოფლობითაც (ადმინისტრაციული ძალადობის გარეშე) ხდებოდა. ნაწილმა რუსეთის საზღვრების გადალახვა მოახერხა და ახალი სამშობლო შორეულ [[ამერიკა]]ში, [[აშშ|შეერთებულ შტატებსა]] და [[მექსიკა]]ში ჰპოვა. |
| − | დევნისა და დისკრიმინაციის მიუხედავად, რუსეთის | + | დევნისა და [[დისკრიმინაცია|დისკრიმინაციის]] მიუხედავად, [[რუსეთის იმპერია]]ში მალაკნების რიცხვმა XIX საუკუნის ბოლოს ნახევარ მილიონს მიაღწია (ყველაზე დიდი დასახლებები ყარსის ოლქში იყო). ისინი, ძირითადად, კომპაქტურად ცხოვრობდნენ. ადგილობრივ (მკვიდრ) მოსახლეობასთან კონტაქტი, გარდა საარსებოდ აუცილებელი ურთიერთობისა, არ ჰქონდათ. ამიტომ მათი [[ინტეგრაცია]] იმ ქვეყნების კულტურასა და ტრადიციულ ყოფასთან, სადაც ისინი გადასახლდნენ, თითქმის არ ხდებოდა. სამაგიეროდ ისინი კარგად ინახავდნენ იმ ადათწესებს, რაც მათ ისტორიული სამშობლოდან წამოიღეს. ამდენად, მალაკნები და დუხობორები ეთნოგრაფიული თვალსაზრისით, ერთობ საინტერესო ჯგუფებს წარმოადგენდნენ, მაგრამ მათთან ურთიერთობის გაბმა როგორც მისიონერებს, ისე ეთნოგრაფებსაც ძალიან უჭირდათ. ამასთანავე, ისიც ცნობილია, რომ ეს რელიგიურ-ეთნოგრაფიული ხალხი, როგორც წესი, თავიდანვე უბრალოებას, გულუბრყვილობასა და მიმნდობლობას ამჟღავნებდა. |
| − | როგორც დუხობორების, ისე მალაკნების სოციალურ იდეალებს პირველქრისტიანთა ზოგადცხოვრება წარმოადგენდა. ეს ერთგვარი ქრისტიანული სოციალიზმია, უფრო სწორად, კომუნა. ისინი პუგაჩოვის ოცნებათა ხორცშესხმას ლამობდნენ: ჰქონდათ საერთო ბეღლები, სასადილოები, ავეჯი და ა.შ. თავიდან ყველა ერთნაირად ცხოვრობდა, | + | როგორც დუხობორების, ისე მალაკნების სოციალურ იდეალებს პირველქრისტიანთა ზოგადცხოვრება წარმოადგენდა. ეს ერთგვარი ქრისტიანული სოციალიზმია, უფრო სწორად, კომუნა. ისინი პუგაჩოვის ოცნებათა ხორცშესხმას ლამობდნენ: ჰქონდათ საერთო [[ბეღელი|ბეღლები]], სასადილოები, [[ავეჯი]] და ა.შ. თავიდან ყველა ერთნაირად ცხოვრობდა, მდიდარ-ღარიბობა მოისპო, მაგრამ დროებით. XIX საუკუნის დამდეგიდანვე მათი თემები მდიდრებად და ღარიბებად დაიყო. ასე რომ, უკლასო საზოგადოების მათეულმა იდეამ კრახი განიცადა. ესეც იყო მიზეზი, რომ მალაკნების საგრძნობ ნაწილს XIX საუკუნის 60-70-იან წლებში უკლეინის მიერ ჩამოყალიბებულ თეორიაში ეჭვი შეეპარა და სულიერი სამშობლო [[ბაპტისტები|ბაპტისტთა]] ეკლესიაში ჰპოვა. ბევრი ბაპტისტთა წესით (წყალში შთაფლვით) მოინათლა, ნაწილმა კი ნათლისღების ამ წესზე უარი თქვა, თუმცა ბაპტისტთა სარწმუნოება აღიარა. |
| − | ამჟამად მალაკნების დიდი ნაწილი რუსეთის ფედერაციაში ცხოვრობს: როსტოვის, სტავროპოლის, კრასნოდარის, ტულის, ტამბოვისა და ვორონეჟის ოლქებში, აგრეთვე ჩრდილოეთ ოსეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, | + | ამჟამად მალაკნების დიდი ნაწილი რუსეთის ფედერაციაში ცხოვრობს: როსტოვის, სტავროპოლის, კრასნოდარის, ტულის, ტამბოვისა და ვორონეჟის ოლქებში, აგრეთვე ჩრდილოეთ ოსეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, [[საქართველო]]ს, [[აზერბაიჯანი]]სა და [[სომხეთი]]ს რამდენიმე სოფელში, ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და მექსიკაში. XX საუკუნის პირველ ოც წელიწადში მალაკნების რიცხვმა მსოფლიოს მასშტაბით 1,2 მილიონს მიაღწია. ამჟამად ეს რიცხვი შემცირებულია. |
2005 წელს მალაკნებმა თავიანთი სარწმუნოების ლეგალიზაციის 200 წლისთავი აღნიშნეს. ამ დროს სტავროპოლის მხარეში ათასობით მალაკანი შეიკრიბა მსოფლიოს ყველა კუთხიდან, სადაც კი ისინი კომპაქტურად ცხოვრობენ. | 2005 წელს მალაკნებმა თავიანთი სარწმუნოების ლეგალიზაციის 200 წლისთავი აღნიშნეს. ამ დროს სტავროპოლის მხარეში ათასობით მალაკანი შეიკრიბა მსოფლიოს ყველა კუთხიდან, სადაც კი ისინი კომპაქტურად ცხოვრობენ. | ||
| ხაზი 37: | ხაზი 37: | ||
უკლეინის გარდაცვალების შემდეგ მალაკნებს შორის საწესჩვეულებო და, ზოგ შემთხვევაში, დოქტრინალურ სხვაობათა საფუძველზე უთანხმოებამ იჩინა თავი. მალაკნებს გამოეყვნენ და ცალკე მიმართულებებად ჩამოყალიბდნენ: | უკლეინის გარდაცვალების შემდეგ მალაკნებს შორის საწესჩვეულებო და, ზოგ შემთხვევაში, დოქტრინალურ სხვაობათა საფუძველზე უთანხმოებამ იჩინა თავი. მალაკნებს გამოეყვნენ და ცალკე მიმართულებებად ჩამოყალიბდნენ: | ||
| − | # პრესნიკები, რომლებიც ყოველგვარ მჟავე და ცხარე საჭმელზე უარს ამბობდნენ, მათ შორის - ხახვსა და ნიორზე, | + | # პრესნიკები, რომლებიც ყოველგვარ მჟავე და ცხარე საჭმელზე უარს ამბობდნენ, მათ შორის - [[ხახვი|ხახვსა]] და [[ნიორი|ნიორზე]], |
# ისაია კრილოვის მიმდევრები, რომლებიც მუხლმოყრითა და ურთიერთხელჩაკიდებით ლოცულობდნენ, სვამდნენ ღვინოსაც, | # ისაია კრილოვის მიმდევრები, რომლებიც მუხლმოყრითა და ურთიერთხელჩაკიდებით ლოცულობდნენ, სვამდნენ ღვინოსაც, | ||
# „დონელი მალაკნები“, რომლებიც თავიანთ თავს „სახარებისეულ ქრისტიანებს“ ეძახდნენ და მართლმადიდებლებთან მეტ სიახლოვეს იჩენდნენ, | # „დონელი მალაკნები“, რომლებიც თავიანთ თავს „სახარებისეულ ქრისტიანებს“ ეძახდნენ და მართლმადიდებლებთან მეტ სიახლოვეს იჩენდნენ, | ||
| − | # სუბოტნიკები და ვასკრესნიკები, ანუ შაბათის | + | # სუბოტნიკები და ვასკრესნიკები, ანუ შაბათის [[მოსე]]ს რჯულისამებრ შემნახავები, |
# კოლექტივისტები, რომლებიც პირველი ქრისტიანების მსგავსად (საქ. 2:14) პირად საკუთრებაზე უარს ამბობდნენ და ბეღლებს აერთიანებდნენ. | # კოლექტივისტები, რომლებიც პირველი ქრისტიანების მსგავსად (საქ. 2:14) პირად საკუთრებაზე უარს ამბობდნენ და ბეღლებს აერთიანებდნენ. | ||
| ხაზი 46: | ხაზი 46: | ||
==== მოძღვრება და პრაქტიკა ==== | ==== მოძღვრება და პრაქტიკა ==== | ||
| − | მალაკანთა სარწმუნოება დაფუძნებულია ქრისტეს სიტყვებზე: „''ღმერთი არის სული და მისი თაყვანისმცემელნი თაყვანს უნდა სცემდნენ სულითა და ჭეშმარიტებით''“ (იოანე 4:24). ამის გამო მათ უარი თქვეს მღვდლის ინსტიტუტზე, წესგანგებათა ძველ სისტემაზე, მორთულ-მოკაზმულ ტაძრებზე და ყურადღება მთლიანად ზნეობრივ მხარეზე გადაიტანეს. ისინი სთვლიან, რომ ქრისტიანთა ცხოვრება უპირატესად ათ მცნებასა და ცხრა ნეტარებას უნდა ეფუძნებოდეს. მათი სულიერი ცხოვრებისა და ღვთისმსახურების ბირთვი მხოლოდ და მხოლოდ | + | მალაკანთა სარწმუნოება დაფუძნებულია ქრისტეს სიტყვებზე: „''ღმერთი არის სული და მისი თაყვანისმცემელნი თაყვანს უნდა სცემდნენ სულითა და ჭეშმარიტებით''“ (იოანე 4:24). ამის გამო მათ უარი თქვეს [[მღვდელი|მღვდლის]] ინსტიტუტზე, წესგანგებათა ძველ სისტემაზე, მორთულ-მოკაზმულ ტაძრებზე და ყურადღება მთლიანად ზნეობრივ მხარეზე გადაიტანეს. ისინი სთვლიან, რომ ქრისტიანთა ცხოვრება უპირატესად [[ათი მცნება|ათ მცნებასა]] და ცხრა ნეტარებას უნდა ეფუძნებოდეს. მათი სულიერი ცხოვრებისა და ღვთისმსახურების ბირთვი მხოლოდ და მხოლოდ [[ბიბლია]]ა. ბიბლიის მათმიერი ინტერპრეტაცია, მოძღვრება და წეს-ჩვეულებები მოცემულია წიგნებში, რომლებსაც „ობრიადნიკი“ ეწოდება. |
| − | ამდენად, მალაკნები, დუხობორებისაგან განსხვავებით, აღიარებენ ბიბლიის ავტორიტეტს, მაგრამ ყველაფერს, ბიბლიის ტექსტსაც და საეკლესიო საიდუმლოებებსაც, სიმბოლურად და ალეგორიულად მოიაზრებენ. მაგალითად, ერთარსება სამება, მათი აზრით, შემდეგნაირად უნდა გავიაზროთ: „ღმერთი არის სული სამ პიროვნებაში“. მართალია, ღვთის ძე და წმ. სული მამის თანაარსნი არიან, მაგრამ არა მისი თანასწორნი ღვთაებრიობით. ქალწულისაგან ქრისტე არა ადამიანის სხეულით იშვა, არამედ იმ სხეულით, რომელიც ჰქონდა მთავარანგელოზ რაფაელს, როდესაც იგი ტობიას გამოეცხადა და მიდიელთა ქვეყანაში, შორეულ მოგზაურობაში, გაჰყვა. ტობია მას ხედავდა და მისი ესმოდა, მაგრამ არ იცოდა, რომ ის ზეცის უხორცო ბინადარი იყო (ტობია 5:412:20). მალაკნების რწმენით, მამა ღმერთი არის მეხსიერება, ძე ღმერთი - გონება და სულიწმიდა - ნება. მათ ასევე თავისებურად ესმით ქრისტეს განკაცების სოტეროლოგიური (მაცხონებელი) ასპექტი: ქრისტე მოევლინა ქვეყანას, რათა ეხსნა იგი მოძღვრებითა და არა თავისი თავის ნებაყოფლობითი შეწირვით. აღდგომის საიდუმლოს ისინი იაზრებენ არა რეალურ ფაქტად, არამედ ქრისტეს მცნებათა აღდგინებად მის მიმდევართა შორის. მათ, დუხობორების მსგავსად, წყლით ნათლისღება ზედმეტად მიაჩნიათ. აღიარებენ ამ საიდუმლოს მხოლოდ და მხოლოდ სულიერ მხარეს, ე.ი. ნათლისღებას იმ (და მხოლოდ იმ) წყლით (იოანე 7:38), რომლის შესახებ ქრისტე სამარიელ დედაკაცს უამბობდა. ამდენად, ნათლობა მათთვის არის მხოლოდ მოძღვრების აღქმა, წმ. [[ზიარება]] კი - უფლის სიტყვის მხოლოდ შთანერგვა. ისინი ამტკიცებენ: როდესაც ქრისტე ამბობს: „მიიღეთ და ჭამეთ, ეს არის ჩემი ხორცი“, ამით ჩვენ გვეუბნება: მიიღეთ ჩემი მოძღვრება! ე.ი. მორწმუნე ქრისტეს მაშინ ეზიარება, როდესაც ის სულიერად აღორძინდება. | + | ამდენად, მალაკნები, დუხობორებისაგან განსხვავებით, აღიარებენ ბიბლიის ავტორიტეტს, მაგრამ ყველაფერს, ბიბლიის ტექსტსაც და საეკლესიო საიდუმლოებებსაც, სიმბოლურად და ალეგორიულად მოიაზრებენ. მაგალითად, ერთარსება [[სამება]], მათი აზრით, შემდეგნაირად უნდა გავიაზროთ: „ღმერთი არის სული სამ პიროვნებაში“. მართალია, ღვთის ძე და [[სულიწმინდა|წმ. სული]] მამის თანაარსნი არიან, მაგრამ არა მისი თანასწორნი ღვთაებრიობით. ქალწულისაგან ქრისტე არა ადამიანის სხეულით იშვა, არამედ იმ სხეულით, რომელიც ჰქონდა მთავარანგელოზ რაფაელს, როდესაც იგი ტობიას გამოეცხადა და მიდიელთა ქვეყანაში, შორეულ მოგზაურობაში, გაჰყვა. ტობია მას ხედავდა და მისი ესმოდა, მაგრამ არ იცოდა, რომ ის ზეცის უხორცო ბინადარი იყო (ტობია 5:412:20). მალაკნების რწმენით, მამა ღმერთი არის მეხსიერება, ძე ღმერთი - გონება და სულიწმიდა - ნება. მათ ასევე თავისებურად ესმით ქრისტეს განკაცების [[სოტეროლოგია|სოტეროლოგიური]] (მაცხონებელი) ასპექტი: ქრისტე მოევლინა ქვეყანას, რათა ეხსნა იგი მოძღვრებითა და არა თავისი თავის ნებაყოფლობითი შეწირვით. [[აღდგომა|აღდგომის]] საიდუმლოს ისინი იაზრებენ არა რეალურ ფაქტად, არამედ ქრისტეს მცნებათა აღდგინებად მის მიმდევართა შორის. მათ, დუხობორების მსგავსად, წყლით ნათლისღება ზედმეტად მიაჩნიათ. აღიარებენ ამ საიდუმლოს მხოლოდ და მხოლოდ სულიერ მხარეს, ე.ი. ნათლისღებას იმ (და მხოლოდ იმ) წყლით (იოანე 7:38), რომლის შესახებ ქრისტე [[სამარიტელი დედაკაცი|სამარიელ დედაკაცს]] უამბობდა. ამდენად, ნათლობა მათთვის არის მხოლოდ მოძღვრების აღქმა, წმ. [[ზიარება]] კი - უფლის სიტყვის მხოლოდ შთანერგვა. ისინი ამტკიცებენ: როდესაც ქრისტე ამბობს: „მიიღეთ და ჭამეთ, ეს არის ჩემი ხორცი“, ამით ჩვენ გვეუბნება: მიიღეთ ჩემი მოძღვრება! ე.ი. მორწმუნე ქრისტეს მაშინ ეზიარება, როდესაც ის სულიერად აღორძინდება. |
| − | მალაკნების ღვთისმსახურება სხვა პროტესტანტების ღვთისმსახურებისაგან არსობრივად არ განსხვავდება. მათი სამლოცველო არის ჩვეულებრივი ოთახი, რომლის ცენტრში გრძელი მაგიდა დგას. მაგიდის გარშემო უზურგო მერხებია. თავში თემის უხუცესები სხედან, სიგრძეზე კი - თემის რიგითი წევრები: მარჯვნივ კაცები, მარცხნივ ქალები. დანარჩენი პროტესტანტებისაგან მათი ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მიცვალებულებისათვის ლოცვაა, ასევე ტრადიციულ საეკლესიო დღესასწაულებზე უარის თქმა და მათ ნაცვლად ბუნების დღესასწაულების შემოღება: გაზაფხულის დღე, ხილის შემოსვლის დღე, მოსავლის აღების დღე და სხვ. | + | მალაკნების ღვთისმსახურება სხვა პროტესტანტების ღვთისმსახურებისაგან არსობრივად არ განსხვავდება. მათი სამლოცველო არის ჩვეულებრივი ოთახი, რომლის ცენტრში გრძელი [[მაგიდა]] დგას. მაგიდის გარშემო უზურგო [[მერხი (სკამი)|მერხებია]]. თავში თემის უხუცესები სხედან, სიგრძეზე კი - თემის რიგითი წევრები: მარჯვნივ კაცები, მარცხნივ ქალები. დანარჩენი პროტესტანტებისაგან მათი ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მიცვალებულებისათვის ლოცვაა, ასევე ტრადიციულ საეკლესიო [[დღესასწაული|დღესასწაულებზე]] უარის თქმა და მათ ნაცვლად ბუნების დღესასწაულების შემოღება: გაზაფხულის დღე, ხილის შემოსვლის დღე, მოსავლის აღების დღე და სხვ. |
| − | მსახურების დროს განსაკუთრებული ადგილი ფსალმუნების კითხვას და გალობას ეთმობა. გალობა ძველ რუსულ ხალხურ მოტივებზეა აგებული. თუ რომელი ფსალმუნი უნდა წარმოთქვან, ამას თემის „წინასწარმეტყველი“ ზეშთაგონების შედეგად გამოაცხადებს. თემის კონსოლიდაციის საუკეთესო საშუალებაა საერთო ტრაპეზი, როდესაც საგანგებოდ გამოხდილ წვენებს და მოხარშულ კომპოტებს მიირთმევენ. მალაკნები, როგორც წესი, არც ღორის ხორცს ჭამენ და არც ღვინოს სვამენ. | + | მსახურების დროს განსაკუთრებული ადგილი [[ფსალმუნი|ფსალმუნების]] კითხვას და გალობას ეთმობა. გალობა ძველ რუსულ ხალხურ მოტივებზეა აგებული. თუ რომელი ფსალმუნი უნდა წარმოთქვან, ამას თემის „წინასწარმეტყველი“ ზეშთაგონების შედეგად გამოაცხადებს. თემის კონსოლიდაციის საუკეთესო საშუალებაა საერთო [[ტრაპეზი]], როდესაც საგანგებოდ გამოხდილ წვენებს და მოხარშულ კომპოტებს მიირთმევენ. მალაკნები, როგორც წესი, არც ღორის ხორცს ჭამენ და არც ღვინოს სვამენ. |
==== მალაკნები საქართველოში ==== | ==== მალაკნები საქართველოში ==== | ||
| ხაზი 59: | ხაზი 59: | ||
მალაკნებისა და დუხობორების კავკასიაში ძალდატანებითი და მასობრივი ჩამოსახლება 1841-50 წლებში მოხდა. ჩამოდიოდნენ ჯგუფ-ჯგუფად და, მეტწილად, იმ ტერიტორიებზე სახლდებოდნენ, რომლებიც ადგილობრივი მკვიდრი მოსახლეობისაგან დაცარიელებული იყო. მათი სოფლები რუსეთის ცენტრალური გუბერნიებისათვის დამახასიათებელი სოფლებისა და დაბების ასლს წარმოადგენდა. ადგილობრივი კოლორიტი ნაკლებად შეინიშნებოდა. | მალაკნებისა და დუხობორების კავკასიაში ძალდატანებითი და მასობრივი ჩამოსახლება 1841-50 წლებში მოხდა. ჩამოდიოდნენ ჯგუფ-ჯგუფად და, მეტწილად, იმ ტერიტორიებზე სახლდებოდნენ, რომლებიც ადგილობრივი მკვიდრი მოსახლეობისაგან დაცარიელებული იყო. მათი სოფლები რუსეთის ცენტრალური გუბერნიებისათვის დამახასიათებელი სოფლებისა და დაბების ასლს წარმოადგენდა. ადგილობრივი კოლორიტი ნაკლებად შეინიშნებოდა. | ||
| − | მალაკნები თბილისსა და კახეთის ზოგიერთ რაიონში (ძირითადად სიღნაღსა და ლაგოდეხში) დამკვიდრდნენ, სადაც თავიანთი გეტოები (ჩაკეტილი წრე) შექმნეს და ადგილობრივ [[ქართველები|ქართველ]] მოსახლეობასთან კონტაქტში ნაკლებად შედიოდნენ, თუმცა იშვიათად მართლმადიდებლების მალაკანთა თემში გადასვლასაც ჰქონდა ადგილი. ხდებოდა აგრეთვე მალაკანთა მართლმადიდებლად მოქცევაც. | + | მალაკნები [[თბილისი|თბილისსა]] და [[კახეთი|კახეთის]] ზოგიერთ რაიონში (ძირითადად სიღნაღსა და ლაგოდეხში) დამკვიდრდნენ, სადაც თავიანთი გეტოები (ჩაკეტილი წრე) შექმნეს და ადგილობრივ [[ქართველები|ქართველ]] მოსახლეობასთან კონტაქტში ნაკლებად შედიოდნენ, თუმცა იშვიათად მართლმადიდებლების მალაკანთა თემში გადასვლასაც ჰქონდა ადგილი. ხდებოდა აგრეთვე მალაკანთა მართლმადიდებლად მოქცევაც. |
| − | თბილისელი მალაკნები, ძირითადად, ხელოსნობას, განსაკუთრებით - მეეტლეობას მისდევდნენ, რაიონში დასახლებულები კი - სოფლის მეურნეობას, განსაკუთრებით მეფუტკრეობას. დედაქალაქში მათ საკუთარი | + | თბილისელი მალაკნები, ძირითადად, ხელოსნობას, განსაკუთრებით - მეეტლეობას მისდევდნენ, რაიონში დასახლებულები კი - სოფლის მეურნეობას, განსაკუთრებით მეფუტკრეობას. დედაქალაქში მათ საკუთარი [[ბაზარი]]ც ჰქონდათ. მათი აშენებულია ქალაქის საბჭო ([[რატუშა]], ე.ი. თბილისის მერია). |
თბილისელი მალაკნების ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს 1867 წლის 20 აგვისტოს. ამ დროს ერთმანეთს შეხვდნენ თბილისის მალაკანთა თემის წინამძღვარი ნ. ი. ვორონინი და გერმანელი [[ბაპტისტები|ბაპტისტი]] მ. კოლვეიტი. ხანგრძლივი კამათის შემდეგ ნ. ი. ვორონინმა წყლით ნათლობის აუცილებლობა აღიარა, მოინათლა და ყოფილი თანამორწმუნეების ნაწილიც გაიყოლა. ამ ფაქტის გამო თბილისელი მალაკნების რიცხვი შემცირდა. | თბილისელი მალაკნების ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს 1867 წლის 20 აგვისტოს. ამ დროს ერთმანეთს შეხვდნენ თბილისის მალაკანთა თემის წინამძღვარი ნ. ი. ვორონინი და გერმანელი [[ბაპტისტები|ბაპტისტი]] მ. კოლვეიტი. ხანგრძლივი კამათის შემდეგ ნ. ი. ვორონინმა წყლით ნათლობის აუცილებლობა აღიარა, მოინათლა და ყოფილი თანამორწმუნეების ნაწილიც გაიყოლა. ამ ფაქტის გამო თბილისელი მალაკნების რიცხვი შემცირდა. | ||
| ხაზი 69: | ხაზი 69: | ||
თბილისში არსებობს ბაპტისტთა პატარა ჯგუფი, რომელსაც მალაკან ბაპტისტებს, ანდა სუხოი ბაპტისტებს („მშრალ ბაპტისტებს“) უწოდებენ. იგულისხმებიან ის მალაკნები, რომლებიც ბაპტისტები გახდნენ და ბაპტისტების ეკლესიას შეუერთდნენ, მაგრამ წყლით ნათლობაზე მაინც უარი თქვეს და მალაკანთა წეს-ჩვეულებებს იცავენ. | თბილისში არსებობს ბაპტისტთა პატარა ჯგუფი, რომელსაც მალაკან ბაპტისტებს, ანდა სუხოი ბაპტისტებს („მშრალ ბაპტისტებს“) უწოდებენ. იგულისხმებიან ის მალაკნები, რომლებიც ბაპტისტები გახდნენ და ბაპტისტების ეკლესიას შეუერთდნენ, მაგრამ წყლით ნათლობაზე მაინც უარი თქვეს და მალაკანთა წეს-ჩვეულებებს იცავენ. | ||
| − | + | <br />ნუგზარ პაპუაშვილი | |
==წყარო== | ==წყარო== | ||
| − | რელიგიები საქართველოში | + | [[რელიგიები საქართველოში]] |
| − | |||
[[კატეგორია:რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ისტორია]] | [[კატეგორია:რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ისტორია]] | ||
[[კატეგორია:ქრისტიანული მიმდინარეობები]] | [[კატეგორია:ქრისტიანული მიმდინარეობები]] | ||
[[კატეგორია:ქრისტიანული ერესი]] | [[კატეგორია:ქრისტიანული ერესი]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 21:18, 19 ივნისი 2023 მდგომარეობით
მალაკნები - რუსეთში აღმოცენებული რელიგიური მოძრაობა და ეთნოგრაფიული ჯგუფია; ექსტაზურ-მისტიკური და, ამასთანავე, იბლიურ-რაციონალური მიმართულება; ჩამოყალიბდა დუხობორების წრეში, მათთან დაპირისპირების შედეგად. დამაარსებელი - სემიონ უკლეინი (XVIII-XIX სს.).
ცობილია, აგრეთვე სახელით „სულიერი ქრისტიანების საზოგადოებათა კავშირი“, ანდა - „სულიერი ქრისტიანები“. გამოირჩევა ბიბლიის ტექსტის სიმბოლური და ალეგორიული გააზრებითა და ებრაული და მუსლიმური წარმომავლობის საწესჩვეულებო თავისებურებებით.
მალაკანთა კომპაქტური დასახლებები რუსეთის] გარდა, ამიერკავკასიაში, აშშ-სა და ბრაზილიაში გვხვდება.
მათი საერთო რიცხვი, არაზუსტი მონაცემებით, მილიონია.
სარჩევი |
[რედაქტირება] სახელი
სიტყვა „მალაკანს“ სხვადასხვანაირად განმარტავენ. ერთი თვალსაზრისით, უკლეინის მიმდევრებს ასე იმიტომ ეწოდათ, რომ ისინი მარხვის დროს რძეს სვამდნენ. ე.ი. „მალაკანი“ მომდინარეობს სიტყვისაგან „მოლოკო“ (რუს.). მეორენი ამ სახელს მდინარე მოლოჩნაიასთან აკავშირებენ, რომლის ნაპირებზე მალაკნების დიდი ნაწილი სახლობდა. სხვა ეტიმოლოგიის თანახმად, ასეთი სახელდების მიზეზი მალაკანთა მცირერიცხოვნებაა. თავად მალაკნები თავიანთ თავს და მოძღვრებას „სუფთა სულიერ რძეს“ ადარებენ და თვლიან, რომ ეს მათი თვითსახელწოდებაა, დაფუძნებული პეტრე მოციქულის სიტყვებზე: თქვენ, „როგორც ახალშობილმა ყრმებმა, ინატრეთ სულიერი სუფთა რძე, რათა იმით გაიზარდოთ ხსნისათვის“ (1 კორ. 3:2; ებრ. 5:12; 1 პეტრე 2:2).
სამეცნიერო ლიტერატურაში უფრო სარწმუნოდ ის თვალსაზრისი ითვლება, რომლის თანახმად მათ ეს სახელი მართლმადიდებლებმა შეარქვეს, რადგან მარხვის დროს რძის ნაწარმს ჭამდნენ. სხვანაირად რომ ვთქვათ, ამ სახელწოდებაში გამოხატულია ოპონენტების სარკაზმი, რაც ამ სარწმუნოების მიმდევართა მიერ მაგარ სასმელებზე უარის თქმით იყო გამოწვეული. ამას ის ფაქტიც ადასტურებს, რომ ეს სახელი პირველად სახელმწიფო აქტებში გვხდება.
[რედაქტირება] ისტორია
XVIII საუკუნის 60-იანი წლების ბოლოს ტამბოვის გუბერნიაში დუხობორების თემის წევრმა, პობიროხინის მოწაფემ, თერძმა სემიონ უკლეინმა წინამორბედისაგან შესამჩნევად განსხვავებული მოძღვრება და ტრადიცია ჩამოაყალიბა - მალაკნობა. უკლეინს, პროფესიის შესაბამისად, სოფელ-სოფელ სიარული უხდებოდა. ერთ დღეს მან დუხობორთა თემის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, პობიროხინი, გაიცნო, მისი ქალიშვილი ცოლად შეირთო და მის თემსაც შეუერთდა. ხუთი წლის შემდეგ ცოლ-ქმარი განქორწინდნენ, რადგან უკლეინი ვერ შეეგუა მეუღლისა და სიმამრის სარწმუნოების მთავარ დებულებას, რომლის თანახმად რელიგიური ჭეშმარიტების ერთადერთი წყარო შინაგანი გაცისკროვნებაა. მალე იგი ტვეტოტინოვის რაციონალურ-პროტესტანტული სკოლის მიმდევრებს დაუახლოვდა, შეითვისა მათი იდეების ნაწილი და ისინი დუხობორების რწმენასა და ტრადიციებს შეუხამა. ასე ჩამოყალიბდა ახალი რელიგიური მიმდინარეობა და თემი. მან თანამოაზრეთაგან 70 „მოციქული“ გამოყო და მათთან ერთად, ზარზეიმით და ფსალმუნების გალობით, ტამბოვში შევიდა, მაგრამ იქ ისინი პოლიციამ დააპატიმრა. საქმე იმპერატორ ეკატერინე II-ის ყურამდე მივიდა, რომელმაც ბრძანა, არ გადაეცათ პატიმრები სასამართლოსათვის, თუკი ეკლესიაში დაბრუნების სურვილს გამოთქვამდნენ. ამ წინადადებას უკლეინი დაეთანხმა, მაგრამ მოიპოვა თუ არა თავისუფლება, კვლავ თავისი მოძღვრების ქადაგებას შეუდგა. მისი თანამოაზრეების რიცხვმა მის სიცოცხლეში 5000-ს მიაღწია. ეს მიმდინარეობა მალე სარატოვის, ვორონეჟის, ასტრახანისა და რუსეთის სხვა გუბერნიებშიც გავრცელდა.
მალაკნების სულიერ ცხოვრებაში დიდი ადგილი, მოგვიანებით, ესქატოლოგიურმა მოლოდინმა დაიჭირა. XIX საუკუნის დასაწყისში უკლეინის ერთმა მოწაფემ, როდესაც ირანიდან დაბრუნდა, მხსნელის მალე მოსვლის შესახებ ქადაგება დაიწყო. მისი თქმით, მხსნელი დედამიწის ყველა კუთხის მართლმორწმუნეებს შეკრებს იქ, სადაც რძე და თაფლი ღვარად მოედინება. იგულისხმება არარატის მთის შემოგარენი, სადაც ღმერთი ახალ იერუსალიმს - ათასწლოვან სამეფოს - დაამყარებს. ასეთი წინასწარმეტყველება გვხვდება იუნგ შილინგის წიგნში „გამარჯვების სიმღერა“, სადაც ასევე აღნიშნულია, რომ ქრისტეს მეორედ მოსვლას წინ ელიასა და ენოქის მოსვლა უნდა უძღოდეს. 1833 წელს მელიტოპოლელმა ტერენტი ბელეზოროვმა თავი ელიად გამოაცხადა და დაასახელა დღე, როდესაც იგი კვლავ ზეცაში ამაღლდებოდა, მაგრამ რადგან დათქმულ დღეს ეს სასწაული არ მოხდა, ბელეზოროვი პოლიციას თავად მალაკნებმა გადასცეს. 1836 წელს ცრუქრისტეც გამოჩნდა - ლუკიანე პეტროვი, რომელმაც დაარწმუნა მალაკნები, მიეტოვებინათ ყოველგვარი საქმიანობა, შემოსილიყვნენ მბრწყინავი შესამოსელით და აღთქმული ქვეყნისაკენ, კავკასიისაკენ, აეღოთ გეზი, რადგან იქ ქრისტეს ათასწლოვანი მეუფება მალე დაიწყებოდა. პეტროვი თითქოს სასწაულებსაც ახდენდა, რის გამოც მან ბევრი დაარწმუნა და კავკასიაში გადასახლება გადააწყვეტინა.
პირველი მალაკნები, ისე როგორც პირველი დუხობორები, სოციალური უსამართლობით უკმაყოფილო გლეხები იყვნენ. ისინი პუგაჩოვის აჯანყებაში მონაწილეობდნენ, მაგრამ ამ აჯანყების დამარცხების შემდეგ პოლიტიკურ ბრძოლაზე ხელი აიღეს და მთლიანად რელიგიურ განცდებში ჩაიძირნენ; გაუმძაფრდათ მეორედ მოსვლის მოლოდინის განცდა და ზეციური სამოთხის მალე განახლების იმედი.
მალაკანთა პირველი სპეციფიკური ნიშანი, რითაც მათ საზოგადოების ყურადღება მიიპყრეს და მძაფრი რეაქცია გამოიწვიეს, ნათლისღების რიტუალზე (წყლით ნათლობაზე) უარის თქმა იყო. ამ და ბევრი სხვა მიზეზის გამო დუხობორებსა და მალაკნებს, წარმოშობითა და ცხოვრების სტილის მიხედვით მონათესავე ხალხს, მართლმადიდებელმა ეკლესიამ და მთავრობამ იმთავითვე სექტის კვალიფიკაცია მიანიჭეს და მათ წინააღმდეგ რეპრესიულ ზომებს მიმართეს. აშკარა დევნა XIX საუკუნის დამდეგს დაიწყო და თითქმის მთელ საუკუნეს გასტანა. დევნის ერთ-ერთი ძირითადი საფუძველი ის იყო, რომ დუხობორები და მალაკნები იმპერატორს ღვთისგან ცხებულ მეფედ არ აღიარებდნენ, თუმცა მას მორჩილებას უცხადებდნენ და მის მიმართ ლოცვებსაც აღავლენდნენ, მაგრამ მთავრობის გულის მოგებას ვერ ახერხებდნენ, რადგან მათი მოძღვრება და პრაქტიკა პაციფიზმით გამოირჩეოდა და ბევრი არმიაში სამსახურზეც უარს ამბობდა.
პირველი ოფიციალური დოკუმენტი, რომელმაც მალაკნების დევნას ლეგიტიმური სტატუსი შესძინა, არის 1830 წლის 20 ოქტომბრის დადგენილება, რომელიც უმაღლესმა სამთავრობო კრებამ გამოიტანა. მასში დუხობორები და მალაკნები, ხატთამებრძოლები, გაიუდევებულები, ე.ი. სუბოტნიკები და სხვები გამოცხადებული არიან ქვეყნისა და ეკლესიისათვის „განსაკუთრებით მავნე ერეტიკოსებად“. ამის გამო ამ დოკუმენტმა ჩამოთვლილი „სექტების“ მიმდევართა დეპორტაციას ხელფეხი გაუხსნა. აღნიშნულ დადგენილებას დაემატა იმპერატორ ნიკოლოზ I-ის დეკრეტი, რომელიც დუხობორებისა და მალაკნების კავკასიაში გადასახლებას ითვალისწინებდა. გაიმართა სასამართლოები. ვინც მართლმადიდებელ ეკლესიაში დაბრუნებაზე უარს იტყოდა, მას სასჯელი ემუქრებოდა.
1830 წლიდან მალაკნებისა და დუხობორების მამაპაპეული მიწაწყლიდან აყრისა და კავკასიაში, ყირიმსა და ციმბირში გადასახლების პროცესი დაიწყო. თუმცა საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ გადასახლება ზოგჯერ ნებაყოფლობითაც (ადმინისტრაციული ძალადობის გარეშე) ხდებოდა. ნაწილმა რუსეთის საზღვრების გადალახვა მოახერხა და ახალი სამშობლო შორეულ ამერიკაში, შეერთებულ შტატებსა და მექსიკაში ჰპოვა.
დევნისა და დისკრიმინაციის მიუხედავად, რუსეთის იმპერიაში მალაკნების რიცხვმა XIX საუკუნის ბოლოს ნახევარ მილიონს მიაღწია (ყველაზე დიდი დასახლებები ყარსის ოლქში იყო). ისინი, ძირითადად, კომპაქტურად ცხოვრობდნენ. ადგილობრივ (მკვიდრ) მოსახლეობასთან კონტაქტი, გარდა საარსებოდ აუცილებელი ურთიერთობისა, არ ჰქონდათ. ამიტომ მათი ინტეგრაცია იმ ქვეყნების კულტურასა და ტრადიციულ ყოფასთან, სადაც ისინი გადასახლდნენ, თითქმის არ ხდებოდა. სამაგიეროდ ისინი კარგად ინახავდნენ იმ ადათწესებს, რაც მათ ისტორიული სამშობლოდან წამოიღეს. ამდენად, მალაკნები და დუხობორები ეთნოგრაფიული თვალსაზრისით, ერთობ საინტერესო ჯგუფებს წარმოადგენდნენ, მაგრამ მათთან ურთიერთობის გაბმა როგორც მისიონერებს, ისე ეთნოგრაფებსაც ძალიან უჭირდათ. ამასთანავე, ისიც ცნობილია, რომ ეს რელიგიურ-ეთნოგრაფიული ხალხი, როგორც წესი, თავიდანვე უბრალოებას, გულუბრყვილობასა და მიმნდობლობას ამჟღავნებდა.
როგორც დუხობორების, ისე მალაკნების სოციალურ იდეალებს პირველქრისტიანთა ზოგადცხოვრება წარმოადგენდა. ეს ერთგვარი ქრისტიანული სოციალიზმია, უფრო სწორად, კომუნა. ისინი პუგაჩოვის ოცნებათა ხორცშესხმას ლამობდნენ: ჰქონდათ საერთო ბეღლები, სასადილოები, ავეჯი და ა.შ. თავიდან ყველა ერთნაირად ცხოვრობდა, მდიდარ-ღარიბობა მოისპო, მაგრამ დროებით. XIX საუკუნის დამდეგიდანვე მათი თემები მდიდრებად და ღარიბებად დაიყო. ასე რომ, უკლასო საზოგადოების მათეულმა იდეამ კრახი განიცადა. ესეც იყო მიზეზი, რომ მალაკნების საგრძნობ ნაწილს XIX საუკუნის 60-70-იან წლებში უკლეინის მიერ ჩამოყალიბებულ თეორიაში ეჭვი შეეპარა და სულიერი სამშობლო ბაპტისტთა ეკლესიაში ჰპოვა. ბევრი ბაპტისტთა წესით (წყალში შთაფლვით) მოინათლა, ნაწილმა კი ნათლისღების ამ წესზე უარი თქვა, თუმცა ბაპტისტთა სარწმუნოება აღიარა.
ამჟამად მალაკნების დიდი ნაწილი რუსეთის ფედერაციაში ცხოვრობს: როსტოვის, სტავროპოლის, კრასნოდარის, ტულის, ტამბოვისა და ვორონეჟის ოლქებში, აგრეთვე ჩრდილოეთ ოსეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, საქართველოს, აზერბაიჯანისა და სომხეთის რამდენიმე სოფელში, ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და მექსიკაში. XX საუკუნის პირველ ოც წელიწადში მალაკნების რიცხვმა მსოფლიოს მასშტაბით 1,2 მილიონს მიაღწია. ამჟამად ეს რიცხვი შემცირებულია.
2005 წელს მალაკნებმა თავიანთი სარწმუნოების ლეგალიზაციის 200 წლისთავი აღნიშნეს. ამ დროს სტავროპოლის მხარეში ათასობით მალაკანი შეიკრიბა მსოფლიოს ყველა კუთხიდან, სადაც კი ისინი კომპაქტურად ცხოვრობენ.
[რედაქტირება] მემკვიდრეები
უკლეინის გარდაცვალების შემდეგ მალაკნებს შორის საწესჩვეულებო და, ზოგ შემთხვევაში, დოქტრინალურ სხვაობათა საფუძველზე უთანხმოებამ იჩინა თავი. მალაკნებს გამოეყვნენ და ცალკე მიმართულებებად ჩამოყალიბდნენ:
- პრესნიკები, რომლებიც ყოველგვარ მჟავე და ცხარე საჭმელზე უარს ამბობდნენ, მათ შორის - ხახვსა და ნიორზე,
- ისაია კრილოვის მიმდევრები, რომლებიც მუხლმოყრითა და ურთიერთხელჩაკიდებით ლოცულობდნენ, სვამდნენ ღვინოსაც,
- „დონელი მალაკნები“, რომლებიც თავიანთ თავს „სახარებისეულ ქრისტიანებს“ ეძახდნენ და მართლმადიდებლებთან მეტ სიახლოვეს იჩენდნენ,
- სუბოტნიკები და ვასკრესნიკები, ანუ შაბათის მოსეს რჯულისამებრ შემნახავები,
- კოლექტივისტები, რომლებიც პირველი ქრისტიანების მსგავსად (საქ. 2:14) პირად საკუთრებაზე უარს ამბობდნენ და ბეღლებს აერთიანებდნენ.
ეს მიმდინარეობები რელიგიათმცოდნეობაში ცალცალკე აღმსარებლობებად განიხილება.
[რედაქტირება] მოძღვრება და პრაქტიკა
მალაკანთა სარწმუნოება დაფუძნებულია ქრისტეს სიტყვებზე: „ღმერთი არის სული და მისი თაყვანისმცემელნი თაყვანს უნდა სცემდნენ სულითა და ჭეშმარიტებით“ (იოანე 4:24). ამის გამო მათ უარი თქვეს მღვდლის ინსტიტუტზე, წესგანგებათა ძველ სისტემაზე, მორთულ-მოკაზმულ ტაძრებზე და ყურადღება მთლიანად ზნეობრივ მხარეზე გადაიტანეს. ისინი სთვლიან, რომ ქრისტიანთა ცხოვრება უპირატესად ათ მცნებასა და ცხრა ნეტარებას უნდა ეფუძნებოდეს. მათი სულიერი ცხოვრებისა და ღვთისმსახურების ბირთვი მხოლოდ და მხოლოდ ბიბლიაა. ბიბლიის მათმიერი ინტერპრეტაცია, მოძღვრება და წეს-ჩვეულებები მოცემულია წიგნებში, რომლებსაც „ობრიადნიკი“ ეწოდება.
ამდენად, მალაკნები, დუხობორებისაგან განსხვავებით, აღიარებენ ბიბლიის ავტორიტეტს, მაგრამ ყველაფერს, ბიბლიის ტექსტსაც და საეკლესიო საიდუმლოებებსაც, სიმბოლურად და ალეგორიულად მოიაზრებენ. მაგალითად, ერთარსება სამება, მათი აზრით, შემდეგნაირად უნდა გავიაზროთ: „ღმერთი არის სული სამ პიროვნებაში“. მართალია, ღვთის ძე და წმ. სული მამის თანაარსნი არიან, მაგრამ არა მისი თანასწორნი ღვთაებრიობით. ქალწულისაგან ქრისტე არა ადამიანის სხეულით იშვა, არამედ იმ სხეულით, რომელიც ჰქონდა მთავარანგელოზ რაფაელს, როდესაც იგი ტობიას გამოეცხადა და მიდიელთა ქვეყანაში, შორეულ მოგზაურობაში, გაჰყვა. ტობია მას ხედავდა და მისი ესმოდა, მაგრამ არ იცოდა, რომ ის ზეცის უხორცო ბინადარი იყო (ტობია 5:412:20). მალაკნების რწმენით, მამა ღმერთი არის მეხსიერება, ძე ღმერთი - გონება და სულიწმიდა - ნება. მათ ასევე თავისებურად ესმით ქრისტეს განკაცების სოტეროლოგიური (მაცხონებელი) ასპექტი: ქრისტე მოევლინა ქვეყანას, რათა ეხსნა იგი მოძღვრებითა და არა თავისი თავის ნებაყოფლობითი შეწირვით. აღდგომის საიდუმლოს ისინი იაზრებენ არა რეალურ ფაქტად, არამედ ქრისტეს მცნებათა აღდგინებად მის მიმდევართა შორის. მათ, დუხობორების მსგავსად, წყლით ნათლისღება ზედმეტად მიაჩნიათ. აღიარებენ ამ საიდუმლოს მხოლოდ და მხოლოდ სულიერ მხარეს, ე.ი. ნათლისღებას იმ (და მხოლოდ იმ) წყლით (იოანე 7:38), რომლის შესახებ ქრისტე სამარიელ დედაკაცს უამბობდა. ამდენად, ნათლობა მათთვის არის მხოლოდ მოძღვრების აღქმა, წმ. ზიარება კი - უფლის სიტყვის მხოლოდ შთანერგვა. ისინი ამტკიცებენ: როდესაც ქრისტე ამბობს: „მიიღეთ და ჭამეთ, ეს არის ჩემი ხორცი“, ამით ჩვენ გვეუბნება: მიიღეთ ჩემი მოძღვრება! ე.ი. მორწმუნე ქრისტეს მაშინ ეზიარება, როდესაც ის სულიერად აღორძინდება.
მალაკნების ღვთისმსახურება სხვა პროტესტანტების ღვთისმსახურებისაგან არსობრივად არ განსხვავდება. მათი სამლოცველო არის ჩვეულებრივი ოთახი, რომლის ცენტრში გრძელი მაგიდა დგას. მაგიდის გარშემო უზურგო მერხებია. თავში თემის უხუცესები სხედან, სიგრძეზე კი - თემის რიგითი წევრები: მარჯვნივ კაცები, მარცხნივ ქალები. დანარჩენი პროტესტანტებისაგან მათი ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მიცვალებულებისათვის ლოცვაა, ასევე ტრადიციულ საეკლესიო დღესასწაულებზე უარის თქმა და მათ ნაცვლად ბუნების დღესასწაულების შემოღება: გაზაფხულის დღე, ხილის შემოსვლის დღე, მოსავლის აღების დღე და სხვ.
მსახურების დროს განსაკუთრებული ადგილი ფსალმუნების კითხვას და გალობას ეთმობა. გალობა ძველ რუსულ ხალხურ მოტივებზეა აგებული. თუ რომელი ფსალმუნი უნდა წარმოთქვან, ამას თემის „წინასწარმეტყველი“ ზეშთაგონების შედეგად გამოაცხადებს. თემის კონსოლიდაციის საუკეთესო საშუალებაა საერთო ტრაპეზი, როდესაც საგანგებოდ გამოხდილ წვენებს და მოხარშულ კომპოტებს მიირთმევენ. მალაკნები, როგორც წესი, არც ღორის ხორცს ჭამენ და არც ღვინოს სვამენ.
[რედაქტირება] მალაკნები საქართველოში
კავკასიაში რუსი რასკოლნიკების, მათ შორის, მალაკნების პირველი დასახლება 1830 წელს ყარაბაღის მხარეში გაჩნდა. მაშინ ისინი იქ საკუთარი ნებითა და დიდი ენთუზიაზმით ჩავიდნენ, რადგან მათ შორის გავრცელებული იყო წინასწარმეტყველება 1836 წელს იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლისა და არარატის მახლობლად ათასწლოვანი სამეფოს ჩამოყალიბების შესახებ.
მალაკნებისა და დუხობორების კავკასიაში ძალდატანებითი და მასობრივი ჩამოსახლება 1841-50 წლებში მოხდა. ჩამოდიოდნენ ჯგუფ-ჯგუფად და, მეტწილად, იმ ტერიტორიებზე სახლდებოდნენ, რომლებიც ადგილობრივი მკვიდრი მოსახლეობისაგან დაცარიელებული იყო. მათი სოფლები რუსეთის ცენტრალური გუბერნიებისათვის დამახასიათებელი სოფლებისა და დაბების ასლს წარმოადგენდა. ადგილობრივი კოლორიტი ნაკლებად შეინიშნებოდა.
მალაკნები თბილისსა და კახეთის ზოგიერთ რაიონში (ძირითადად სიღნაღსა და ლაგოდეხში) დამკვიდრდნენ, სადაც თავიანთი გეტოები (ჩაკეტილი წრე) შექმნეს და ადგილობრივ ქართველ მოსახლეობასთან კონტაქტში ნაკლებად შედიოდნენ, თუმცა იშვიათად მართლმადიდებლების მალაკანთა თემში გადასვლასაც ჰქონდა ადგილი. ხდებოდა აგრეთვე მალაკანთა მართლმადიდებლად მოქცევაც.
თბილისელი მალაკნები, ძირითადად, ხელოსნობას, განსაკუთრებით - მეეტლეობას მისდევდნენ, რაიონში დასახლებულები კი - სოფლის მეურნეობას, განსაკუთრებით მეფუტკრეობას. დედაქალაქში მათ საკუთარი ბაზარიც ჰქონდათ. მათი აშენებულია ქალაქის საბჭო (რატუშა, ე.ი. თბილისის მერია).
თბილისელი მალაკნების ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს 1867 წლის 20 აგვისტოს. ამ დროს ერთმანეთს შეხვდნენ თბილისის მალაკანთა თემის წინამძღვარი ნ. ი. ვორონინი და გერმანელი ბაპტისტი მ. კოლვეიტი. ხანგრძლივი კამათის შემდეგ ნ. ი. ვორონინმა წყლით ნათლობის აუცილებლობა აღიარა, მოინათლა და ყოფილი თანამორწმუნეების ნაწილიც გაიყოლა. ამ ფაქტის გამო თბილისელი მალაკნების რიცხვი შემცირდა.
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ქართველი მალაკნების დიდი ნაწილი ისტორიულ სამშობლოში, რუსეთში, გადასახლდა. არაზუსტი მონაცემებით, საქართველოში დღეისათვის 1000-მდე მალაკანი (მორწმუნე) ცხოვრობს. თბილისში ამჟამად ამ კონფესიის სამი საზოგადოება მოქმედებს - ნავთლუღის, ღრმაღელისა და საბურთალოსი, რომლებშიც 150-მდე მორწმუნე ერთიანდება.
თბილისში არსებობს ბაპტისტთა პატარა ჯგუფი, რომელსაც მალაკან ბაპტისტებს, ანდა სუხოი ბაპტისტებს („მშრალ ბაპტისტებს“) უწოდებენ. იგულისხმებიან ის მალაკნები, რომლებიც ბაპტისტები გახდნენ და ბაპტისტების ეკლესიას შეუერთდნენ, მაგრამ წყლით ნათლობაზე მაინც უარი თქვეს და მალაკანთა წეს-ჩვეულებებს იცავენ.
ნუგზარ პაპუაშვილი
